All

In samenwerking met BNO blikt DesignDigger terug op 2023. Aanleiding is de lancering van Dd Yearbook 23-24. In dit boek wordt het afgelopen jaar samengevat: van de prijswinnende ontwerpen tot de beeldbepalende studios’en projecten. En natuurlijk een overzicht van de hoogtepunt van afgelopen designjaar. Drie daarvan worden uitgelicht.

Dd Yearbook 23-24 kijkt niet alleen terug op het afge­lopen designjaar, maar werpt ook een blik vooruit: via essays van multimediaal kunstenaar en filosoof Koert van Mensvoort en journalist Jeroen Junte, bevlogen eindexamenwerk van Nederlandse ontwerpopleidingen, prijswinnende designcases, een profielartikel over de impact van AI op de designwereld. Hieronder staan drie belangrijke ontwikkelingen uit Dd Yearbook 23-24 op een rij.

AI verliest glans

Na alle verwondering over de verbluffende mogelijkheden van  AI, komt er steeds meer systeemkritiek op deze technologie. AI-systemen als Midjourney of Dall-E hebben ingebouwde vooroordelen over vrouwen, queers en mensen van kleur. Dat wordt op pijnlijke manier gedemonstreerd met de interactieve installatie Ctrl.Alt.Img van ontwerpstudio affect lab ism fotograaf Çigdem Yüksel en ‘creative technologist’ Babusi Nyoni; de installatie gaat in première op het Nederlands Filmfestival. Het project Missjourney van creative agency ACE laat een AI-generator meer inclusieve beelden maken. Op de vraag om een beeld van en architect, journalist of bouwvakker worden standaard afbeeldingen van vrouw gegeven, waaronder veel vrouwen van kleur. Het project wordt genomineerd voor een Dutch Design Award.

Bekijk ook de AI-editie van DesignDigger LIVE: NU ONLINE Livestream DesignDigger LIVE #16 – Prompts, prototypes en pulp. Hoe design verandert door AI

Clt.Alt.Img van ontwerpstudio Affect Lab

AI heeft zijn glans verloren. Zo rijzen er ook vragen over de herkomst van de beelden in de datasets waarop deze AI systemen hun output baseren. Is hier geen sprake van inbreuk op het auteursrecht van de makers van deze originele beelden, dat wordt onderzoekt op debatserie AI For Good in Felix Meritis en DesignDigger LIVE in Pakhuis de Zwijger. Terwijl we middenin een AI-revolutie zitten, vragen de technologie-vorsers van Waag zich op DDW af: hoe slim is kunstmatige intelligentie nu echt? Maar het zijn vooral jonge ontwerpers op DDW die AI demystificeren; zoals de video-animatie Primal AI – te zien op de groepsexpositie Manifestations  – nog maar eens fijntjes aantoont: AI is een menselijke creatie is, met alle bijbehorende menselijke tekortkomingen.

Lees ook: BNO presenteert richtlijnen over gebruik van AI door ontwerpers

Missjourney

De ‘coming of age’ van VR en AR

Wie herinnert zich nog de metaverse? Niemand natuurlijk, want deze digitale fantasiewereld bleef vooral een fantasie. Maar het zette wel augmented reality, vr-brillen en haptische interfaces op de kaart, tegenwoordig bondig samengevat als ‘immersieve content’ – zie het als de coming of van deze innovatieve technologie waarmee internet uit het platte beeldscherm breekt. De Nederlandse overheid investeert 80 miljoen euro in ontwikkeling van immersive experiences (IX). Daarvoor rolt ClickNL de komende vier jaar een uitgebreid onderzoeksprogramma uit over IX in zorg, onderwijs, e-commerce en entertainment.

De contouren van de maatschappelijke impact van IX worden geschetst met de podcast Ondergedompeld in een nieuwe werkelijkheid van het onafhankelijke Rathenau Instituut. De centrale vraag daarbij is: hoe kan IX ons juist meer menselijk maken? Het kan in elk geval empathie vergroten, zo demonstreert ontwerpbureau Fabrique met het project Bubble Games. Met behulp van een intieme inkijk in elkaars leven met virtual reality wordt het wederzijds begrip vergroot tussen klagende ouderen en rumoerige jongeren in een doodgewone Eindhovense vinexwijk. Ondertussen verdiepen ook de artistieke mogelijkheden van IX. Virtuele mode die online wordt gedragen, bijvoorbeeld via een filter op de smartphone, is een volwaardige discipline, blijkt op de expositie Screenwear in het Designmuseum in Den Bosch. VR-regisseur Celine Daemen wint op het Filmfestival van Venetië een Grand Prize met haar vr-productie Songs for a Passerby, waarin de kijker een magisch-realistisch droomlandschap een virtuele dubbelganger ontmoet. 

Songs for a Passerby van Celine Daemen wint op het Filmfestival van Venetië een Grand Prize

Zintuigelijk design

Design als zintuigelijke ervaring – dat moet wel een reactie zijn de toenemende digitalisering. Hoe fijn is het immers om schermtijd af te wisselen met voelen, luisteren en ook ruiken. Tegelijkertijd wordt dit ‘belevingsdesign’ ook beïnvloed door ons online bestaan. De immersieve installaties van Nick Verstand lijken op digitale creaties maar dan bevrijd van de beperkingen van muis, scherm en algoritme. De op maat gemaakte soundscapes van Salvador Breed fungeert daarbij als portal. Breed begon met de muziek voor modeshow voor Iris van Herpen maar voorziet inmiddels installaties van ontwerper Jólan van der Wiel en architect Philip Beesley van een passende soundtrack. Ook ontwerper/kunstenaar Thijs Biersteker en DRIFT bieden een sensitieve ervaring van beeld, geluid en fysieke ontspanning. Van sensitief is het vervolgens nog maar een kleine stap naar sensueel: de tentoonstelling Ontworpen liefde in Design Museum Den Bosch. Van stijlvolle seksspeeltjes tot swipen op Tinder – het draait allemaal om de lichamelijke belevenis.

MB>CO2 van Thijs Biersteker

Lees ook deze longread over de opkomst van geur in musea: Steeds meer musea gebruiken geur voor intensere kunstbeleving

Design is er niet meer alleen om te gebruiken of naar te kijken. Je kunt het ook ruiken. Op de Milan Design Week presenteert designlabel Moooi een nieuwe lijn interieurparfums met een ingenieuze installatie waarmee bezoekers zelf een gepersonaliseerde geur kunnen maken. Ook musea zetten geurcomposities  in om de kunstbeleving te versterken. Het Rijksmuseum Twente recreëert voor de exposite Marinetti en de Futuristen drie geuren die deze Italiaanse kunstenaars in het Interbellum bedachten voor verschillende bevolkingsgroepen. Het Kunstmuseum in Den Haag simuleert zelfs de geuren van de ateliers van Mondriaan in Den Haag, Parijs en New York. Datzelfde museum maakt van de expositie Escher – Andere wereld een fysieke ervaring met ruimtelijke scenografie van het Vlaamse architectenduo  Gijs Van Vaerenberghdie dat de tekeningen van Escher uit het platte vlak lijken te trekken.

Escher – Andere wereld