Designalism is een innovatieve vorm van journalistiek waarbij verslaggevers samenwerken met creatieve disciplines. Met het programma Designalism Newsroom is deze mix in de praktijk gebracht door creatieven en journalisten op gelijkwaardige voet met elkaar te laten werken. Na de wervingscampagne zijn tien van 88 kandidaten geselecteerd. De drie experimentele redacties van Pointer, de Volkskrant en de NOS presenteerden vorige week de resultaten van deze Newsroom of the future in het Instituut voor Beeld & Geluid in Den Haag.
Voor een introductie van Designalism lees: INTERVIEW Noortje van Eekelen van Designalism: “Nieuws moet worden gemaakt door ontwerpers, kunstenaars én ook journalisten”
De deelnemende redacties van Pointer, de Volkskrant en de NOS hadden één overkoepelende thema gekozen om uit te diepen: ongelijkheid. Door dit overkoepelende thema wordt het eenvoudiger om de verschillende manier waarop designalism werd ingevuld door de drie tijdelijke redacties te vergelijken. Vervolgens is door elk van deze redacties een eigen invalshoek gekozen op dit urgente maatschappelijke thema, waarna tien creatieven met ervaren redacteuren van de drie nieuwsmedia aan de slag gingen.
Hoe designalism er in de praktijk uitziet, lees dit interview met Alison Killing: DESIGNALISM NEWSROOM #1 – Hoe architect met Allison Killing als onderzoeksjournalist een Pulitzer Price wint
De Volkskrant – campagnes in de openbare ruimte
De ‘newsroom of the future’ onder leiding van de Volkskrant heeft de keuze gemaakt om ongelijkheid niet alleen inzichtelijk maar vooral ook invoelbaar te maken voor de doelgroep die zelf juist aan de goede kant van de streep staat. Waar reguliere journalistiek veelal focust op data en feiten, kan met andere vertelvormen juist de emotionele impact van nieuwsgebeurtenissen worden belicht, zo is de gedachte. Op welke momenten, plekken en manieren wordt achterstelling ervaren? En hoe voelt dat? Wat doet dat met de slachtoffers?
Quotes van slachtoffers zijn het vertrekpunt om invoelbaar te maken hoe alledaags en soms ook alomtegenwoordig discriminatie kan zijn. Met opmerkingen als “Ga terug naar je eigen land” tot “Wat ben jij ongelooflijk lekker, zeg” worden verschillende vormen van discriminatie als seksisme en racisme belicht. Onder de noemer Alledaagse monumenten van ongelijkheid heeft de experimentele redactie verder gekeken dan de traditionele krant en website; in plaats daarvan is een nieuwscampagne in de openbare ruimte op onder meer abri’s ontwikkeld. Oftewel: “Het nieuws brengen waar het nieuws zich aandient.” De indringende getuigenissen van discriminatie worden daarnaast verspreid via campagnes op sociale media; ook worden posters meegestuurd met de papieren krant die lezers achter hun raam kunnen plakken.
Met deze pakkend vormgegeven campagne met digitale items op bijvoorbeeld Instagram en papieren posters worden de traditionele nieuwskanalen (krant en website) van de Volkskrant verbreed. Adjunct-hoofdredacteur Marije Randewijk van de Volkskrant was zag in het experiment een toevoeging van de reguliere redactie, die door de druk van deadlines weinig tijd en ruimte heeft voor innovatieve producties. Al kwam de activistisch aanpak in de knel met de objectiviteit die de Volkskrant wil uitstralen, beaamde de aanwezige adjunct-hoofdredacteur. Wellicht had een keuze voor innovatieve presentatievorm die beter aansluit bij het medium dagblad meer voor de hand gelegen, was de opbouwende feedback.
Pointer – designalism als onderzoekstool
De experimentele newsroom van tv-programma Pointer heeft de focus gelegd op de woonkloof. Uit recent onderzoek is gebleken dat ongelijkheid op de woonmarkt bovengemiddeld sterk werd ervaren door de bevolking van Nijmegen, waarmee deze stad een voor de hand liggend vertrekpunt was. Opvallend is dat de onderzoeksfase van de nieuwsgaring is onderzocht, en niet zozeer de journalistieke output. Oftewel: Wie zijn de woningzoekenden en wat zijn hun woonwensen?
Onder de noemer No Funda is een enquête ontwikkeld om de Nijmeegse woningmarkt te inventariseren. Wat is jouw huidige woonsituatie? Welk bedrag wil jij maandelijks besteden aan jouw woning? Hoe belangrijk is een tuin voor jou? Met deze vragen wordt een realistisch beeld geschetst van de praktische wensen en zorgen van woningzoekenden. Voor de presentatie van deze ‘zachte data’ over de ontwrichte woonmarkt is gekozen voor de publieke ruimte met billboards en qr-codes op bijvoorbeeld deurmatten die doorlinken naar de waarmee naar de Pointer-website. De creatieve inbreng zit bij deze casestudy vooral de innovatieve ontwikkeling en het pakkende ontwerp van de No Funda enquête. Wel zou de uiteindelijke presentatie van de uitkomsten van enquête nog verder kunnen worden uitgewerkt.
NOS –persoonlijke journalistiek zónder bubbel
Hoe rijk is Nederland? Met deze onderzoeksvraag heeft de NOS-redactie inkomensongelijkheid onderzocht. Op de app van de NOS kunnen gebruikers hun inkomen invullen, waarna hun profiel op een index wordt geplaatst. Op deze index worden vervolgens nieuwsitems gelinkt naar relevantie voor deze specifieke inkomensgroep. Neem bijvoorbeeld de huidige drukte op Schiphol. Middeninkomens zien bij hun profiel op de index een nieuwsbericht over de vertraging van vakantievluchten. Lagere inkomensgroepen zien op de index bijvoorbeeld een nieuwsbericht over de werkomstandigheden en CAO-onderhandelingen bij hun profiel. Hoge inkomensgroepen tot slot over de aandelenkoers van KLM.
De verschillende inkomensgroepen kunnen op deze index niet alleen zien welk nieuws relevant voor hen relevant is maar óók voor de andere inkomensgroepen. Het nieuws wordt dus niet alleen beter afgestemd op het individuele behoeftes, ook wordt ook empathischer. Oftewel: nieuws wordt persoonlijker én vermindert de bubbelvorming. Bijkomend voordeel is dat de NOS-redactie beter kan zien welke inkomensgroepen worden gemist bij de nieuwsvoorziening over bijvoorbeeld Schiphol.
De overzichtelijke indeling van deze innovatieve nieuwsindex bleek een krachtige combinatie van journalistiek en design. Ook kan in plaats van inkomen ook religie, woonplaats of politieke voorkeur als basis voor de index worden gekozen. Hoofd Regie & Productie Barbara Walet van de NOS bood daarom publiekelijk aan om dit initiatief voor te leggen aan de hoofdredactie.
Designalism in de praktijk
Soms was het zichtbaar nog even aftasten wat traditionele journalisten van Pointer, de Volkskrant en de NOS enerzijds en ontwerpers en kunstenaars anderzijds aan elkaar kunnen hebben. Zo bleek een campagne in de openbare ruimte toch een stap te ver voor een dagblad als de Volkskrant. Ook roept een enquête waarbij persoonlijke vragen moeten worden ingevuld over de woonsituatie of het inkomen direct vragen op over privacy.
Maar zulke praktische dilemma’s daargelaten biedt de Newsroom of the Future een inspirerend inzicht in designalism in de praktijk. Nieuwe presentatievormen als de ‘nieuwsindex van team NOS’ laten zien dat een meer gepersonaliseerde journalistiek niet per se tot een nieuwsbubbel hoeven te leiden. Ook kunnen creatieve denkers een waardevolle aanvulling leveren aan onderzoeksfase van zachte data, zo maakte de No Funda enquête duidelijk. Zelfs de Volkskrant zag de toegevoegde waarde van creatieve manieren om nieuwe doelgroepen te bereiken, zonder te activistisch te worden.
De Newsroom of the future is een nuttige eerste verkenning van designalism in de praktijk gebleken. Voor de deelnemers – zowel de ervaren als talentvolle creatieven en journalisten – bleek de Newsroom of the Future een productieve en inspirerende manier om te proeven aan designalism. Het programma bood ruimte vor reflectie op zowel de jouranlsitiek als creatieve disciplines. Omdat op de reguliere redacties van de NOS, Volkskrant en Pointers door tijdsdruk vaak weinig tijd is voor experiment, zien ook deze traditionele media het nut in van deze workshops. Alleen al daarom is dit initiatief voor herhaling vatbaar.
Platform ACED
De Designalism Newsroom is een initiatief van het platform ACED, een non-profit organisatie die de kruisbestuiving tussen design, kunst en journalistiek wil bevorderen. Dat doet ACED met workshops, live-events en nu dus ook met het samenstellen van een alternatieve nieuwsredactie. “Je zou kunnen zeggen dat Designalism het nieuwsmedium is van ACED”, aldus initiatiefnemer Noortje van Eekelen. De kern van de website is een database met innovatieve projecten in designalism. Daarnaast is er een groeiend aantal podcast waarin de makers aan het woord komen. Andere activiteiten van Designalism is onder meer een serie podcasts en een online database van innovatieve journalistieke producties.