Met de apocalyptische AI gegenereerde beelden uit de serie Things To Do In Summer kaart grafisch ontwerpers en designprofessor Oliver Kartak de complexiteit van de huidige crises aan. Klimaatverandering, de migrantencrisis en – het komt allemaal voorbij op verontrustende beelden die zowel absurd als akelig echt ogen. “Ik toon de ongemakkelijke waarheid.”

 De Oostenrijkse grafisch ontwerper Oliver Kartak heeft al 30 jaar een zelfstandig ontwerpstudio en is professor Design aan de Universiteit voor Toegepaste Kunsten in Wenen. Op 15-jarige leeftijd pakte hij een spuitbus en werd graffitischrijver. Vervolgens ontwikkelde hij zich tot autodidactisch grafisch ontwerper, fotograaf, motion designer, regisseur en zelfs professor Design aan de Universiteit voor Toegepaste Kunsten in Wenen. Sinds kort werkt hij met kunstmatige intelligentie. Zijn apocalyptische serie Things To Do In Summer hangt nu in de 3Sec. Gallery in Breda. De naam van de galerie verwijst naar de locatie: de ingang van een parkeergarage in Breda. De gemiddelde kijkduur naar elk werk is dus 3 seconden.

De Things To Do in Summer is zowel absurdistisch als realistisch. Het lijkt bijna wel alsof je de crises van onze tijd wilt relativeren? “De zomer van 2023 brak alle temperatuurrecords, branden woedden over de hele wereld, overstromingen verwoestten grote gebieden, droogtes zetten de natuur en het levensonderhoud van mensen onder druk. Klimaatverandering is onmiskenbaar, maar toch steken we onze kop in het zand en gaan we door zoals we al zo lang doen. Door dit gevoel van absurditeit ontstond er een idee in mijn hoofd: de zomer moet een leuke tijd zijn. Zelfs als de zomer zich dodelijk tegen ons keert. Deze serie laat situaties zien die er duidelijk niet goed uitzien, maar plezierig worden weergegeven. We worden niet graag geconfronteerd met ongemakkelijke waarheden, we vermijden verandering ten koste van alles. Ik wilde helderheid bereiken door te lachen. En ik wilde een licht laten schijnen op de financiële en industriële sectoren, die een kortetermijnvisie hebben en zich helemaal kapot lachen.”

Technologische revolutie

Welke reacties kreeg je? “Things To Do In Summer is oorspronkelijk gemaakt voor Instagram. Mijn bereik is niet enorm, maar ik heb veel positieve feedback gekregen, mensen snappen de waarheid achter het sarcasme en het lijkt bij hen aan te slaan omdat het niet prekerig is. Maar ik zou graag zien dat deze serie nog meer in de openbare ruimte wordt getoond. We moeten meer druk uitoefenen op politici.”

Lees ook dit interview met AI-kunstenaar Jeroen van der Most: Kunstenaar Jeroen Van Der Most verkent de ethische dilemma’s van kunstmatige intelligentie

Hoe zal AI de creatieve praktijk beïnvloeden? Welke grote veranderingen verwacht je? “In een notendop: het verandert alles. In meer woorden, maar nog steeds gecomprimeerd: Het is mogelijk dat deze technologie een revolutie is die krachtiger is dan industrialisatie of zelfs elektriciteit. Dit komt omdat deze technologische ontwikkeling exponentieel is en niet lineair, wat betekent dat de trein steeds sneller gaat. Dit maakt het moeilijk om nauwkeurig te voorspellen. Maar de toename in kennis en efficiëntie zal snel gaan. Op dit moment hebben veel mensen niet op hun radar wat dit sociaal, economisch of voor de verdeling van welvaart zal betekenen.”

Welke impact zal AI hebben op de praktijk van grafisch ontwerpers? “De goederenwaarde van routinematig cognitief werk zal tot vrijwel nul dalen. Het is nu heel eenvoudig om in zeer korte tijd visuele interfaces, generieke content, kennisoverdracht of generatieve structuren te creëren. Deze automatisering is niet te stoppen. De markt zal waarschijnlijk splijten, het midden zal wegvallen en er zullen twee groepen overblijven: zij die snelle en goedkope algemene oplossingen in volume aanbieden en zij die een gespecialiseerde status hebben waarvoor de markt bereid is meer te betalen. Maar een goed ontwerp komt voort uit een complex proces dat begint met het ontwikkelen van een oplossing voor een probleem. Hierbij komt feitelijk onderzoek kijken, maar ook niet-routinematige vaardigheden, oftewel soft skills, zoals empathie, creativiteit, conflictoplossing, communicatie, kritisch denken, zelfreflectie en teamwork. Iemand met competentie in deze soft skills zal in de toekomst een groot voordeel hebben in combinatie met AI.”

Synthografische fotografie

Zie je ook kansen en mogelijkheden in gebruik van AI? “Dit is de nieuwste kunst! Daar ben ik erg enthousiast over. AI zal elk gebied van ons leven beïnvloeden: zelfs als ik er niets mee te maken wil hebben, zal het me beïnvloeden. Je kunt er niet aan ontsnappen, dus het is beter om ervan te leren dan om erdoor overspoeld te worden.”

Kijk hier de aflevering over AI van DesgnDigger LIVE: Nu online: de videoregistratie van DesignDigger LIVE 14 – Hoe kunstmatige intelligentie ons creatiever maakt

Waarom en wanneer ben je zelf AI gaan gebruiken om beelden te maken? “De serie Things To Do in Summer is een beetje een buitenbeentje in mijn werk, omdat het puur fotografisch is. Of eigenlijk synthografisch, als in synthetische fotografie. Ik begon vorige zomer te spelen met AI-beeldgeneratoren. De technologie stond toen nog in de kinderschoenen. Maar het ontwikkelde zich snel. Kort daarna raakte ik verslaafd aan Midjourney. Sindsdien werk ik al mijn vrije dagen en nachten onafgebroken aan dit model. Voor mij voelt het als een superlading van mijn creativiteit. Hoe meer ik werk, hoe meer ideeën ik krijg. Met AI voelde ik meteen dat ik mijn onderbewustzijn en mijn oer-zelf op het digitale canvas kan projecteren. Ik werk heel intuïtief en zie wel waar het me brengt. Ik hou van de verrassingen die ik tegenkom. Mijn creatieve proces kan chaotisch en speels zijn. Ik begin nu net te spelen met AI-videogeneratie.”