Ontwerper Rosalie Apituley is gefascineerd door de tegenstrijdigheden in het energievraagstukken. Met een maatschappijkritische blik kijkt zij naar de sociale aspecten van de energietransitie. “Er is tegelijkertijd schaarste en een grote overschot.” De komende week is ze een van de Nederlandse ontwerpers die op uitnodiging van Creative NL te gast is op Munich Creative Business Week (MCBW). Centraal in haar presentatie staat de vraag: “Wat is onze rol als individu op de energietransitie?”
Rosalie Apituley studeerde in 2022 cum laude af in Product Design aan de kunstacademie ArtEZ in Arnhem. “Mijn afstudeeronderzoek begon met de vraag: hoe kan het dat als ik het licht uitdoe een ijsbeer op de Noordpool daar iets aan heeft? Ik snapte niks van energie en juist het feit dat ik er niets van snapte vond ik boeiend. Mijn huidige werk gaat over – weer – grip krijgen op die saaie grijze, onzichtbare wereld van stopcontacten, kastjes, knoppen en kabels, en daarmee op onze persoonlijke relatie met energie.”
Mindfuck
Op het moment is Apituley artist-in-residence bij energienetwerkbedrijf/netbeheerder Alliander, waar ze – met ernst, verwondering en humor – onderzoekt of energiegebruik en daarmee onze manier van leven ook kan worden aangepast aan de veranderende weersomstandigheden. Zo is ze voor deze zomer een ijsbaan op ‘zonnestroom-overschotten’ aan het ontwerpen. “Een mindfuck, of netjes gezegd: een contra-intuïtieve, schurende gedachte, om het bewustzijn van mensen over klimaatverandering op lichtvoetige, maar bitterzoete wijze te vergroten”, zegt Apituley.
Wat ga je doen in München – wat kom je brengen? “Mijn huidige project gaat over hoe we in de toekomst afhankelijk zullen zijn van een (grotendeels) dynamisch energiesysteem. Energiebronnen als zon en wind geven niet constant energie. Op piekmomenten waarop de zon veel schijnt wordt zoveel energie opgewekt dat die stroom niet door de kabels past. Ik vind het interessant dat er momenten zijn van grote energie-overschotten en dat er op andere momenten schaarsten zullen zijn. Daar moet een balans in komen, waar we bijvoorbeeld in de winter op reflecteren. Oftewel: kunnen we onze rituelen en cultuur aanpassen op wat het weer ons biedt? Kunnen we flexibel en dynamisch leven, en op die manier onze relatie met de natuur collectief herstellen?”
Lees ook dit interview met Creative NL Leader Claudy Jongstra: “Somberheid leidt tot stilstand.”
Hoe ga je deze toch ietwat abstracte boodschap verpakken? “Cliffhanger: tijdens de interactieve, laagdrempelige masterclass ga ik dieper in op deze gedachten, maken we een korte wandeling en creëren we uiteindelijk mooie visuele output en leggen we die ook vast op beeld. De onzichtbare wereld van energie wordt zo zichtbaar en tastbaar. Waarom je deze masterclass niet kunt missen? Er worden nú plannen gemaakt voor hoe we in de toekomst met energie om zullen gaan, en die veranderingen gaan heel snel! Dan is het belangrijk fundamenteel anders naar de wereld te kunnen en gaan kijken.”
Lowtech
Wat is, overkoepelend, de belangrijkste ontwikkeling in jouw specialisme van design, energie en natuur? “Het begrip ‘natural intelligence’, als tegenwicht voor artificial intelligence. Technologie en natuur kunnen heel goed samengaan, als we maar beseffen dat alles wat we maken in relatie tot de natuur staat. Sinds dat kwartje is gevallen, ontwerp ik anders. En ontstaat er ook ruimte voor vragen als: hoe kunnen we hightech problemen oplossen met lowtech oplossingen? Zoals de Belgische wetenschapsjournalist Kris De Decker met Low←Tech Magazine laat zien. Deze website draait trouwens op zonne-energie, wat betekent dat ze af en toe uit de lucht is. En kunst die overal hard tegen aan durft te schoppen en ook nog echt ergens over gaat, zoals Plastic Car van Gijs Schalkx, een Volvo die gratis en legaal rijdt op afvalplastic.”
Lees hier meer over de Plastic car van Gijs Schalkx: Achteruit naar de toekomst op DDW met afvalplastic-auto en Japans boontje
Hoe worden deze thema’s nog meer opgepikt in Nederland? “Deze thema’s en bewegingen spelen zeker al langere tijd in Nederland. Er zijn ook heel veel instituten en organisaties, die hier ruimte voor bieden, in ontwikkeling, zoals FIBER, een artistiek festival dat de gedachte dat technologie natuur ook kan ondersteunen omarmt. Of het artistieke eco-platform Zone2source, dat zich een testing ground for art & ecology noemt. Nederland is goed in op een speelse manier complexe maatschappelijke vraagstukken aanpakken. We durven veel en kunnen buiten de lijntjes kleuren. We zijn niet gauw bang dat iets niet ‘mag’. Ik ben wat dat betreft ook benieuwd hoe mijn onderzoek wordt opgepikt door de ‘creatieve business’ op de Munich Creative Business Week. En wat het discours in Duitsland is.”
Energietransitie
Tenslotte, hoe kijk je naar de toekomst? Ben je hoopvol of somber gesteld? “Datwisselt. Ik ben vaak hoopvol. Er zijn momenten van grote energie-overschotten. Het lijkt me heel mooi als we die overschotten kunnen vieren. Maar soms ben ik ook somber. Ik leer de laatste tijd steeds meer hoe de wereld eigenlijk in elkaar zit, hoe het politieke energiesysteem op grote schaal werkt. Dit kan behoorlijk ontmoedigend zijn. Ook het feit dat rebound effects, zoals de Jevons Paradox, ons laten zien dat het nog maar de vraag is of we echt CO₂-reductie gaan behalen met de energietransitie, vind ik beangstigend.”
Wat is de Jevons Paradox? “In 1865 nam de Engelse econoom William Stanley Jevons waar dat technologische verbeteringen die de efficiëntie van het gebruik van steenkool deden toenemen, in een breed scala van industrieën juist leidden tot een verhoogde consumptie van steenkool. Dus het is maar de vraag hoe de maatregelen van de transitie zullen uitpakken. De invloed van onszelf – ons gedrag, onze wensen en ons verlangen naar comfort – is daarop van meen invloed dan we vaak denken. Mensen veranderen is het allerlastigste, maar dit vind ik juist ook leuk en uitdagend. Want mensen en hun optimisme en dadendrang geven me ook vaak juist weer hoop.”
Bekijk het programma van Creatief Arnhem X CreativeNL op maandag 13 en dinsdag 14 mei tijdens MCBW HIER. Munich creative business week duurt van 11-19 mei
