In het Nederlandse paviljoen Masterly in Palazzo Turati presenteert ontwerper Stefan Scholten een huis gemaakt van 100% marmer en travertijnafval. The Stone House is een zelfdragend huis met een dak, vloeren, wanden en zelfs traptreden. De realisatie is mogelijk gemaakt door marmerproducent Stone Made Italy. Daarbij is eeuwenoud vakmanschap gecombineerd met geavanceerde productietechnieken als computergestuurde freesmachines. Dit wordt de eerste presentatie van Studio Stefan Scholten op het internationale toneel. Hiervoor kreeg hij toegang tot de beste marmergroeves van Italië – en daarmee van de wereld. “Het kostte mij maanden puzzelen om alle stenen vloeiend op elkaar te laten aansluiten.”
Je roept met losse losse wanden en interieurelementen de suggestie van een huis. Waarom dit uitgangspunt voor je presentatie van marmer? “Het huis is een centraal icoon geworden van de tijd waarin we leven en de plek waar het leven gebeurt elke dag en belangrijke onderwerpen worden besproken. Omgeving is er zeker een van
hen. Alle elementen zijn gemaakt van steenafval dat is verzameld uit verschillende steengroeven.
Samenwerking staat centraal in dit project waar kennis en erfgoed centraal staan.”
Dit is niet voor het eerst dat je werkt met marmer. In 2014 ontwierp je de tafelcollectie Solid Patterns. Waarin verschilt The Stone House van deze eerdere projecten? “Bijzonder is dat ik nu het marmer in de groeves zelf kon uitzoeken. Wat uitzonderlijk is, want de marmerindustrie is heel gesloten vanwege veiligheid en bescherming van de eeuwenoude delftechnieken in de groeves. The StoneHouse is mogelijk gemaakt door Stone Made Italy, een coöperatie van marmerproducenten, veelal familiebedrijven. Zo kreeg ik directe toegang tot de bron. Eerst moet een goede ader in de berg worden gevonden. Vervolgens worden metershoge blokken weggehakt, waarna deze horizontaal of juist diagonaal worden verzaagd. Het is het marmer zelf dat bepaalt wat de beste verwerking is. Nu ik met eigen ogen heb kunnen zien hoe complex dat proces is, heb ik alleen maar meer respect voor dit materiaal.”
Hiervoor werkte jij onder meer met textiel, hout, kunststof en aardewerk. Het lijkt alsof je geen voorkeur hebt voor een materiaal. Waarmee onderscheid marmer zich?
“Marmer heeft een rijke historie vol symboliek. Het heeft een aura van tijdloosheid door de klassieke toepassingen in beeldende kunst. Sinds een half jaar woon ik afwisselend in Amsterdam en in Pietrasanta, een dorpje in de Toscana waar Michelangelo nog het marmer voor zijn David heeft gehaald. Tegelijkertijd is marmer hier alomtegenwoordig. In Italiaanse dorpjes wordt het gebruikt in kerken, fonteinen en alledaagse gebruiksvoorwerpen.”
Hoe heb jij het marmer geselecteerd?
“Er zijn onbeschrijflijk veel soorten marmer, van smetteloos wit met subtiele aders tot expressief met scherpe kleurcontrasten en grillige patronen. In elke ruimte van het The Stone House is een ander type gebruikt, afkomstig uit vijf verschillende groeves. De vloeren en de zijwanden zijn bovendien van travertin, dat een poreuzer oppervlakte heeft. Daardoor heeft het The Stone House verschillende sferen. Een van de gebruikte technieken is de ‘book match’, waarbij een marmerplaat als een boek wordt opengevouwen, zodat de twee nieuwe platen perfect aansluiten.”
“Marmer heeft een aura van tijdloosheid door de klassieke toepassingen in beeldende kunst.”
Welke technieken heb jij nog meer gebruikt?
“The Stone house moet een visitekaartje zijn voor de diversiteit aan marmer en de manieren waarop het kan worden bewerkt. In de binnenste kamer staan drie meubelontwerpen, die de verschillende productietechnieken van marmer tonen. Een vaas bestaat uit acht verschillende marmersoorten die zorgvuldig bij elkaar zijn gezocht zodat ze aansluiten. Daardoor oogt de vaas als een kleurrijk geheel. Een tafelblad is diagonaal uit een marmerblok gezaagd, waardoor het heel uitgesproken aders heeft. Met lamp met harde geometrische vormen laat ik tentslotte zien dat marmer tegenwoordig niet meer wordt gehakt met een beitel maar door computergestuurde freesmachines in elke gewenste vorm kan worden gesneden.”
“Nu ik met eigen ogen heb kunnen zien hoe complex het maakproces van marmer is, heb ik alleen maar meer respect voor dit materiaal.”
De onvermijdelijk vraag bij een project met marmer is tegenwoordig: hoe duurzaam was het maakproces? “Het zal je misschien verbazen maar marmer is extreem duurzaam. Voor The Stone House is uitsluitend marmer gebruikt van groeven die in de berg liggen, waardoor de aantasting van het landschap nihil is. Bij het delven komt alleen water en gruis vrij, wat kan worden hergebruikt. Ook marmer zelf kan worden hergebruikt. Maar wie iets van marmer maakt, maakt in principe iets voor de eeuwigheid. Dat legt een grote verantwoordelijkheid bij de ontwerper. The Stone House heeft een esthetische duurzaamheid en viert de ambachtelijke kwaliteiten van marmer. Tegelijkertijd laat het de modernste technieken zien om marmer zo efficiënt mogelijk te verwerken. Vooral dat laatste is van belang, want de marmervoorraad is niet oneindig. Daarom hebben wij het complete maakproces gedocumenteerd met foto’s en film.”
Wat zijn die “modernste technieken”? “Het Stone House-project draait helemaal om het upcyclen van steenafval door de schoonheid ervan te onthullen en het overwegen van verschillende toepassingen. Met mijn team heb ik eeuwenoude technieken in de industrie verkend om restmateriaal in het productieproces op een unieke en zeer esthetische manier. Zaagresten, gebroken stukken, brokken en marmergruis wordt letterlijk gebruikt voor het ontwerpen en produceren van op maat gemaakte meubels, muren en zelfs een stenen tapijt.”
Je werkt tegenwoordig niet meer als duo in Studio Scholten & Baijings maar alleen en onder je eigen naam. Heeft dit je manier van ontwerpen veranderd? “Voor mij is de afgelopen 25 jaar een continue ontwikkeling als ontwerper. Het voelt dan ook niet alsof ik iets heb afgesloten. Ik zal altijd een minimalist en een colorist blijven. Wel spreekt de grote schaal van The Stone House mij aan. Zo werk ik momenteel aan de complete inrichting van een hotel in Amsterdam. Nu ik alleen werk voel ik een nieuwe vrijheid en herwonnen energie, waardoor mijn werk minder streng oogt. Bij het ontwerp van The Stone House heb ik mij bijvoorbeeld laten leiden door het materiaal.”
“Ik zal altijd een minimalist en een colorist blijven.”
Stefan Scholten
Stefan Scholten (1972) richtte na zijn afstuderen aan de Design Academy Eindhoven richtte Copray & Scholten op hij samen met Bob Copray. In 2000 hij was medeoprichter van het internationaal befaamde designduo Scholten & Baijings. In 2019 hij richtte zijn eigen studio op, gevestigd in Amsterdam. Samen met zijn multidisciplinaire team, heeft hij producten voor de industrie ontworpen, terwijl hij voortdurend bezig is met onderzoek naar vorm en kleur. Studio Stefan Scholten werkt wereldwijd voor opdrachtgevers als als Maharam, HAY, Moroso, Lensvelt, Desso, Gelderland en Paola Lenti, onder anderen. Door de atelier-way-of-working toe te passen, is hij betrokken geweest bij projecten variërend van: meubels, verlichting en accessoires tot textiel, consumentenelektronica en interieurdesign.