NXT Museum in Amsterdam presenteert dit najaar een solo-expositie van Random International. Met interactieve en immersieve installaties verkent én verlegt het Londense kunstcollectief grenzen tussen technologie, mens en natuur n. De sensitieve werken fileren de moderne tijdgeest waarin digitaal en analoog, on- en offline en natuurlijk en artificieel dwars door elkaar lopen. Het is de eerste keer het digitale kunstcollectief in Nederland is te zien.

Random International werd in 2015 opgericht door de Duitse kunstenaars Hannes Koch en Florian Ortkrass. Inmiddels werken ze met een team van twintig kunstenaars, ontwerpers, ingenieus, architecten en technici in studio’s in Londen en Berlijn aan grote installaties. Het werk is aangekocht door het MoMa in New York, het LACMA in Los Angeles en het Victoria & Albert Museum in Londen. Ook maakten ze grote lichtsculpturen voor onder meer het treinstation in de Duitse stad Chemnitz. Random International wordt vertegenwoordigd door Pace Galley, dat ook Julian Schnabel, David Hockney en David Byrne onder zijn hoede heeft.

Lees ook dit verslag van de eerdere expositie U.F.O. in NXT Museum: Avatars en virtuele mode in NXT Museum op eerste expositie over metaverse

Rode draad in het oeuvre van Random International is hoe de condition humain wordt beïnvloed door technologie. De vernuftige mechanische installaties nodigen uit tot interactie en bieden vaak een intense fysiek ervaringen. De reactie die het kunstcollectief wil uitlokken zijn eerder instinctief, en intuïtief dan rationeel. Hoewel de werken fundamentele vragen stellen over onze omgang met technologie, is de impact ervan juist emotioneel. Verwarring en verwondering zijn belangrijker dan begrip.

Rain Room (2012)

Het iconische werk Rain Room stelt bezoekers in staat om door een regenbui te lopen zonder nat te worden. Door geavanceerde bewegingssensoren en algoritmen is Rain Room zo ontworpen dat menselijke aanwezigheid de ‘regen’ laat stoppen. Terwijl het geluid en de geur van de regen intens zijn, is aanraking afwezig, omdat bezoekers droog blijven terwijl ze door de ruimte lopen. Op een indringende, bijna sensationele manier laat dit werk je letterlijk ondergaan hoe onze omgang met de natuur steeds meer wordt beïnvloed door technologie. Dankzij apps als Buienradar en Rainbowspotter kunnen we natuurlijke fenomenen immers bijna feilloos voorspellen.

Tegelijkertijd laat deze installatie ons vervaren hoe zinloos deze overheersing van de natuur is. Want als je weliswaar droog door een regenbui loopt, mis je ook de sensatie van natte druppels op je huid. Het gevoel een te zijn met de natuur. Net als de bezoekers die door de installatie lopen zijn we deelnemer verworden tot toeschouwers die van een afstand naar de natuur – in dit geval regen – kijken, zonder er daadwerkelijk één mee te worden. Bovendien is het geval dat we meester zijn over de natuur een idée fix. De monumentale installatie moedigt ons weliswaar aan om performer te worden – we staan zelf op het podium en bepalen de uitkomst van het kunstwerk. Maar het is de technologie die regen voor ons verplaatst terwijl we lopen. Het is de zoals zo vaak de natuur die ons belet om een intieme en organische band met onze natuurlijke leefomgeving  aan te gaan.

Rain Room was het eerste kunstwerk dat viral ging op Instagram en markeerde de doorbraak van Random International. Je verzint het niet maar er is inmiddels minstens een tiental bedrijven dat het werk kopieert en soortgelijke installaties maakt, veelal in China en de VS. In 2016 opende in het Jiajiale Dream Park in China zelfs een permanente Rain Room-kloon van 15 miljoen dollar, de Magic Rain Zone.

Blur Mirror (2016)

Blur Mirror is ogenschijnlijk een gewone staande spiegel. Maar als je dichterbij komt, vervaagt je reflectie. De omgeving blijft scherp, maar de kijker wordt voortdurend geblurred. Alsof ze zich niet mogen zien. Alsof er een vreemde voor hen staat. Dat blurren gebeurt door alleen die spiegels heel snel te laten trillen waarop de kijker zichzelf ziet. Het is ook de ultieme selfie-fuck. Het spiegelbeeld is helder behalve de reflectie die het geeft van ons zelf.

Maar vooral speelt dit werk met de alomtegenwoordigheid van digitale camera’s en gezichtsherkenning. Blurren wordt immers veelal geassocieerd met digitale effecten; het is een manier om de herkenbaarheid van mensen te vertroebelen en een identiteit te maskeren. Blur Mirror plaatst dit in een compleet andere onverwachte context en confronteert de kijker er op een fysieke manier mee. Als een herinnering dat een ongrijpbare digitale wereld altijd en overal is verankerd is de fysieke realiteit. Blur Mirror verwijst daarmee ook naar het vervagende eigendom van beelden van onszelf. We staan op Instagram, we worden gefilmd op Schiphol – we kunnen er niets aan doen. Ons zelfbeeld is niet meer van ons. Sterker nog, we herkennen onszelf wellicht helemaal niet meer in de oneindige beeldenstroom die van ons bestaat.

Op eenzelfde manier speelt Random International ook met het zelfbeeld met Fragments (2017). Deze meters grote spiegel is een mozaïek van tientallen kleinere vierkante spiegels. Achter glas zit een camera met gezichtsherkenningssoftware die detecteert of en zo waar precies iemand zich voor de spiegel bevindt. Vervolgens worden met een robotarm alleen die spiegels in een grote omtrek rond het eigen in een andere positie gezet. De kijker ziet daar zijn beeltenis uit elkaar spatten in een tientallen kleinere versies van zichzelf. Weten we nog wie we zijn? Ons zelfbeeld is gefragmenteerd door de verschillende identiteiten die wij aannemen, zoals on- en offline maar ook op de verschillende platforms waarop wij ons profileren. Op Linkedin tonen we andere versie van onszelf dan op Tinder of Grindr. Deze vervreemding is pakend verbeeldt door de vloeiende real-time beweging van de robotarm, waardoor het lijkt alsof een buitenmenselijke levensvorm reageert op je aanwezigheid.

Fifteen points (2016/2019)

Fifteen Points is een experiment met de minimale hoeveelheid informatie die daadwerkelijk nodig is om een animatie of beeld als mens te herkennen. Een installatie van vijf bewegende ledlampen – feitelijk zeer geavanceerde en flexibele bureaulampjes – lijken eerst in een willekeurige patroon te draaien en scharnieren. Maar sta je als kijker eenmaal op de juiste positie, dan vormen de bewegende puntjes samen een ruimtelijke animatie van een lopend person. De minimale beeltenis is zo sterk dat de bewegingen van de robotlampjes zo kan worden geprogrammeerd dat het verschil tussen een grote sterke man of een oude vrouw moeiteloos is te onderscheiden. Instinctief zijn onze hersenen in staat om de ongelijksoortige punten aan elkaar te hechten en ze te herkennen als één menselijke vorm.

Wat de installatie zo confronterend maakt is het besef hoe weinig informatie technologie nodig heeft om ons denken te beïnvloeden. Zelfs ons zelfbeeld –  de meest basale afbeelding van een mens in dit geval – kan bijna kinderlijk eenvoudig worden gemanipuleerd door een semi-intelligente robot. Wij kijken niet naar ons zelf maar nemen ons zelf beeld over van technologie. Luister ik naar muziek die ikzelf goed vind of vind ik muziek goed die het algoritme voor mij heet uitgezocht op Spotify? Vind ik de liefde van mijn leven of de intelligente paringsdrift van Tinder? Zijn wij ons algoritme?

NXT Museum

NXT Museum is het eerste museum in Nederland dat zich volledig richt op mediakunst met grootschalige, digitale kunstinstallaties van vandaag en morgen. Het werd in 2020 opgericht in Amsterdam-Noord door Merel van Helsdingen, NXT exposeert grootschalige kunstinstallaties, die worden ontwikkeld vanuit interdisciplinaire samenwerkingen tussen gevestigde en opkomende kunstenaars, ontwerpers, technici, muzikanten en wetenschappers. De creatieve leiding is in handen van co-founder en creative director Natasha Greenhalgh.

Random International staat vanaf 27 september in NXT Museum Amsterdam. De solo-expositie is samengesteld door Bogomir Doringer en belicht het vakmanschap binnen en contextuele achtergronden van een overzicht van hun werk. “Voor wat de derde tentoonstelling van NXT verleggen we de koers door een focus op het oeuvre één kunstgroep. De kunstwerken van Random International zijn creatieve, collectieve dansen tussen het publiek en technologie, ze creëren verhalen in onze geest over wat het betekent mens en levend en samen zijn”, aldus de curator.