Met de solo-expositie It’s about time zet Maarten Baas op wonderlijke wijze de tijd naar zijn hand. Letterlijk met de klokken uit zijn Real Time-serie, die elke een ander tijdsbesef uitlokken. Met de beeldinstallatie I think, therefore I was maakt hij de tijdgeest bijna fysiek invoelbaar. Nog tot 24 september te zien in Museum Voorlinden in Wassenaar.
Tegen een vier meter hoge witte doos staat een trapje naar een kleine deur. In de wand zit een grote ronde klok, waarachter iemand op het ritme van de tijd de wijzers verft en weer uitveegt. Even is er die twijfel – zou-ie er echt staan? Verwarring is tenslotte de crux in het werk van ontwerper en kunstenaar Maarten Baas (1978). Neem alleen de titel It’s about time van deze solotentoonstelling in Museum Voorlinden. Werd het wel eens tijd dat een deftig kunstmuseum als Voorlinden Baas het podium biedt? Of slaat het op tijd als rode draad in deze compacte presentatie?
Hoe dan ook, de klokkenserie Real Time die ogenschijnlijk wordt bediend door Baas zelf is het sleutelstuk in zowel deze compacte expositie als zijn oeuvre. Met de lancering ervan in 2009 breekt oud-student van de Design Academy Eindhoven uit het keurslijf van productontwerp. Ja, ze geven de tijd aan. Ze heten niet voor niets real time; eentje hangt zelfs op Schiphol. Maar vooral zijn ze een bespiegeling op tijd. In het drieluik Father, Son & Grandfather Clock neemt een overtuigend geschminkte Baas elk van deze familierollen op zich. Onafwendbaar dient de aftakeling zich aan. Of zijn we juist te gefocust op jeugd en onderschatten we de wijsheid van boomers? De kinderklok is van schots en scheef getimmerd sloophout; de opaklok is ragfijn afgewerkt met een prachtig patina. Een spottende zelfkritiek van een kunstenaar die eeuwig hetzelfde trucje uithaalt, zou ook nog kunnen?
Baas’ klokken ogen achteloos, meer spielerei dan serieuze kunst en design. Toch zijn ze tot in de puntjes doordacht én uitgevoerd. De hoeveelheid kleurige snippers die omlaag dwarrelt in de Confetti Clock. Of het sophisticated tweedpak dat Baas draagt in de Paddington Clock die in een Londense straat. Het is geregisseerd toeval en dat maakt het zo overtuigend. de Sweepers Clock waarin twee vuilnismannen die een berg straatafval als de onvermijdelijke milieuramp voor zich uit schuiven. Of de Analog Digital Clock waarin de hoekige computercijfers eindeloos worden uitgewist door mensenhanden. Hoe we ook proberen vat te krijgen op digitalisering, telkens weer worden we ingehaald door de vooruitgang.
Bijna fysiek is de impact van I think, therefore I am, een installatie van tientallen beeldschermen met korte fragmenten waarin je telkens een ander persoon I Think ziet zeggen.Het varieert van nieuwsbeelden van Elon Musk tot een interview met Bob Dylan maar ook Kermit de Kikker en een anonieme vlogger komen voorbij. I think kan zowel ‘ik denk’ als ‘ik vind’ betekenen, waarmee een tijdgeest wordt vastnagelt waarin ondoordachte meningen voor feiten doorgaan. Ik vind dus ik besta. En alle meningen klinken even hard, waardoor uiteindelijk slechts een twitter-kakafonie klinkt. Een monotone ruis die het denken belemmert.
Ongeveer eenzelfde installatie is Second nature, waarin beelden van een waterval naar beneden storten over beeldschermen die zelf ook weer als een waterval uit het plafond neerdalen. Dit is hoe we de natuur anno 2023 ervaren – vanaf een beeldscherm. Dat lijkt zo ongeveer de enige boodschap. Daarmee mist het de aarzeling en gelaagdheid van I Think… of Real Time. Waarmee het de ongelooflijke precisie van die werken nog maar eens onderstreept. Er zijn maar weinig ontwerpers en kunstenaars die met wegkomen met zoveel onzekerheid en dubbele boodschappen. Baas blinkt er uit juist in uit. Zo was het al met zijn afstudeerwerk Smoke uit 2004, een afgebrande stoel bedenkt met glanzende laklaag en een strakke leren bekleding. Was dit een ode aan imperfectie? Of een cynische statement tegen overconsumptie?
De meeste werken op It’s about time zijn de afgelopen jaren gelanceerd op de Milan Design Week. Met spraakmakende decors als een circustent of een volledig ingericht airbnb-appartement steekt Baas daar de draak met alle commerciële poeha. Als de luis in de pels van de designwereld. Maar in de museale setting van Voorlinden blijft dit werk moeiteloos overeind. Wat meteen ook de vraag of Baas nou kunst of design maakt beantwoordt. Met gebruik van film, theater en performance doet hij zelfs nog veel meer dan dat. Dit jaar speelde Baas in Milaan onder de noemer More or less met de persoonlijke dilemma’s rond duurzaamheid. Gaan we vliegen of niet? Kopen ik een nieuwe designer jeans of een vaal tweedehandsje? Met feilloos gevoel voor overdrijving verpakt Baas deze dubbelzinnige boodschap in een privéjet op ware grootte, vervaardigd van oude spijkerbroeken. Ook dit monumentale werk zou niet hebben misstaan in Voorlinden.
Lees de review van Milaan Design Week 2023: ‘Ouderwets’ levendige Milan Design Week biedt inspirerende creativiteit maar blijft behoedzaam
Jammer dat de rest van It’s about time daardoor aanvoelt als zaalvulling. De gekleide kinderklokken die hij recentelijk maakte voor een verkooptentoonstelling zijn precies dat: een commercieel product. De stoelserie The Empty Chair met een metershoge trap als rugleuning was een campagne van Amnesty International voor de Chinese dissident Liu Xiaobo, die in 2010 vanwege zijn arrestatie zijn Nobelprijs niet kon ophalen. Zonder deze context oogt het schraal. Zodat er uiteindelijk toch een licht onbevredigd gevoel resteert. En dat kan zelfs bij een ontregelaar als Maarten Baas niet de bedoeling zijn.
It’s about time. Solotentoonstelling van Maarten in Museum Voorlinden, t/m 24 september 2023