De lifehack is misschien wel de meest elementaire vorm van design. Het is een combinatie van de twee grootste designdogma’s: form follows function én less is more. Was er maar een lifehack voor elk probleem.
Je kent het wel: even een fotolijstje ophangen om vervolgens een paar uur later doodop en gefrustreerd op de bank te ploffen. Want hoe krijg je de foto kaarsrecht aan de muur? En dan dat gruis dat na het boren van de gaten in de muur op het vloerkleed valt, waarna je nog eens een kwartier moet stofzuigen. Om vervolgens het ijzerdraadje waaraan het schilderij hangt achter het schroefje zien te wurmen. Om gek van te worden. Terwijl de oplossing zo eenvoudig is. Leg een knikker in het midden op de lijst. Blijft hij liggen, dan hangt de foto recht. Vallend gruis kan worden opgevangen met een gevouwen post-it briefje onder het boorgat aan de muur te plakken. Ophangen van het schilderij zelf kan door een vork met de tanden in het schroefje te steken; door het ijzerdraadje achter de uitstekende vork naar beneden te laten glijden, valt het vanzelf achter de schroef. Knikker, post-it, vork, meer niet.
Lifehacks heten deze creatieve oplossingen voor tergende problemen. Of probleempjes eigenlijk. Want het zijn zelden levensreddende ingevingen. De naam is zelfverklarend: het is een ‘hack’ of ingreep die het alledaagse leven veraangenaamt, veelal door gebruik van de simpelste gebruiksvoorwerpen, soms zelf gewoon afval. De lifehack is misschien wel de meest elementaire vorm van design. Het is een combinatie van de twee grootste designdogma’s: form follows function én less is more. Een lifehack is begrijpelijk, functioneel en hyperefficiënt. Gewoon even snuffelen in die rommelige keukenla, meer is er vaak niet nodig. En gezond verstand natuurlijk.
Toegankelijke inventiviteit
Zo simpel zijn life hacks , dat je je zelf ook had kunnen bedenken. Of anders voelt het wel zo. Dat je de kroon van een aardbei makkelijk kunt verwijderen door er vanaf de punt een rietje doorheen te prikken, waarna de kroon aan andere kant er eenvoudig wordt afgewipt. Duh?! Of losse snoertjes heel handig op te rollen en elk in een andere wc-rol te plaatsen met het stekkertje, zodat je ze kunt herkennen; de wc-rollen kunnen weer overzichtelijk naast elkaar in een schoenendoos worden geplaatst. Soms zelfs is een lifehack niets meer dan een andere slimme toepassing van een alledaags gebruiksvoorwerpen: dat je een bevroren autosloten kunt ontdooien met hygiënische handzeep in het sleutelgat te spuiten. Door de alcohol smelt het ijs vrijwel meteen. Deze toegankelijke inventiviteit maakt de lifehack zo onweerstaanbaar.
Het internet staat er dan ook vol mee. Begin een zoekvraag met ‘how to + lifehack’ en er volgen ontelbare hits. Inmiddels zijn er zelfs talloze categorieën: kleding, voedsel, thuis, kantoor maar ook wielrennen of de studentenkamer. Met als de meta-niche: de lifehack voor het maken van een lifehack! Een lifehack om snel en probleemloos een strip plakband van een rol met een onzichtbaar begin te krijgen is door een veiligheidsspeld schuin over het tape te bewegen; de spel; waar de speld stokt begint de tape. Of een trucje om een lege wegwerpaansteker nog één keer een vlammetje te laten afgeven: er zit vaak nog net genoeg gas in de aansteker, die kan worden gebruikt door de regelschuif voor de vlamhoogte te verwijderen, waarna het resterende gas alsnog één keer vrijkomt. Met deze tape en aansteker kan vervolgens een rafelig veteruiteinde worden gefikst door er tape om te doen dat vervolgens wordt gesmolten.
Ontplofte twitterfeed
De term is een jaar of tien geleden geïntroduceerd door de Britse tech-journalist Danny O’Brien als een methode om de information overload aan emails, likes, pop-ups, push-berichten en newsfeeds te hanteren. Via de werkvloer doet de lifehack vervolgens zijn intrede in het huiselijke leven – in plaats van het computerscherm wordt nu de keukenla of klerenkast georganiseerd. Een ‘hack’ is tenslotte een onorthodoxe oplossing voor een vastlopend systeem – dat systeem kan een ontplofte twitterfeed zijn maar ook was opvouwen zijn, de oplossing is aangepaste software en dus ook een (analoge)knikker of vork. Anders dan wat de naam doet vermoeden heeft de lifehack dus weinig te maken met computers en virussen. Het is een gebruiksaanwijzing voor easy living.
De lifehack is anti-elitair design voor en vooral dóór gebruikers. “Iedereen is een designer”, schreef designgoeroe en ontwerper Victor Papanek al in 1971 in zijn profetische boek Design for the real world. “Design is het aanbrengen ordening in de dingen.” Dus, zo zegt Papanek, “eigenlijk zijn we allemaal de hele dag door aan het ontwerpen”. Kortom, “design stelt ons in staat om onze levens betekenisvol te leiden”. Hoe actueel dat idee is, blijkt wel uit de grote Papanek-expositie die nu te zien is in het Vitra Design Museum in het Duitse Weil am Rhein. Slechts één voorwaarde stelde hij aan dit ‘design voor de echte wereld’: “Design moet zijn vervaardigd zonder ego en dient niet één mens maar de mensheid.” Inderdaad, alsof Papanek het over de lifehack heeft, dat anonieme en egalitaire design dat voor iedereen toegankelijk op groezelige WordPress sites, vastgelegd met een telefooncamera’s in rommelig garages of hobbykelders. Ze zijn het levensechte alternatief voor de kreuk- en geurloze esthetiek op Instagram.
3D-printers
Al ligt een zekere inflatie op de loer. Zo presenteert vrouwenblad Libelle een lifehack voor het dilemma ‘wat eten we vanavond?’: vervang de letters op een Pim-pam-pet-schijfje met ingrediënten als gehaktbal of macaroni. Of de ‘9 lifehacks voor een opgeruimd huis’ van Blokker (tip 5: Berg kussenslopen op in het dekbedovertrek waar ze bij horen). Tja. Een goede lifehack is uiteindelijk meer dan een handig huishoudtrucje. Je kunt ze ook niet in de Blokker kopen. De kaasschaaf bijvoorbeeld is een geweldige vondst maar geen lifehack. Door een kaasschaaf te gebruiken om de nieuwe, te gladde leren schoenzolen stroef te maken, is dat gebruiksvoorwerp door de gebruiker toegeëigend en daarmee gehackt.
Dat de lifehack juist nu oprukt is geen toeval. Hergebruik en repareren staan voor de meest pure duurzaamheid – die van producten met een lange levensduur. Afval bestaat dan ook niet in de wereld van de lifehacker. Dat plastic doosje van het aloude cassettebandje is uitstekend geschikt om een smartphone rechtop in zetten. Bovendien is doe-het-zelven populairder dan ooit. Vanuit Californië waaide het afgelopen decennium zelfs een heuse maker movement over. In deze subcultuur van amateurfabrikanten versmelt digitale technologie als 3D-printers en open source software met ambachtelijk handwerk met soldeerbouten en lijmpennen. Dit hightech knutselwerk varieert van een lampenkap met lasergesneden sierpatroon tot heuse speelgoedrobots met scharnierende armen en benen. De website Etsy.com waar iedereen deze zelfgemaakte spullen kan aanbieden heeft inmiddels een jaarlijkse omzet van ruim 3 miljard euro.
De lifehack is het ultieme do-it-yourself design met een anarchistische punkmentaliteit. De laagdrempelige ambachtelijkheid ervan weerspiegelt wat de Britse socioloog Richard Sennett omschreef als “een diepgewortelde drang van de mens om zijn leven vorm te geven door te simpelweg maken”. Ik hack dus ik ben. Lifehacks worden bedacht én toegepast door mannen en vrouwen, jong en oud, rijk en arm, moslim of christen – iedereen heeft immers last van warrige snoertjes en scheefhangende fotolijstjes. De lifehack is democratisch design dat ons bevrijdt en emancipeert en grip geeft op een modern leven vol onzekerheden. Was er maar een lifehack voor elk probleem…