Hoe voorkomen we dat metaverse bestaande ongelijkheid in macht, rijkdom en creativiteit in tact houdt? En hoe kan deze nieuwe virtuele wereld een inclusief en collectief laboratorium worden voor sociale, economische en artistieke vernieuwing? In een longread legt Viet Hoang, strategy director bij creative agency Your Majesty, hoe we juiste keuzes kunnen maken. “De metaverse is nooit af en biedt dus voortdurend mogelijkheden om gemaakte fouten recht te zetten.”
Lees ook de tweewekelijkse nieuwsbrief van Your Majesty met verrassende of ontregelende maar altijd inspirerende vondsten op het web – 10 Things
CREDIT Your Majesty
Optimisme of pessimisme?
In 2024 zal de marktwaarde van de metaverse 800 miljard dollar bedragen. De impact van dit nieuwe internet dat niet langer onlosmakelijk is verbonden met een scherm zal dan ook enorm zijn. Neem alleen Meta, het moederbedrijf van Facebook, Instagram en Whatsapp, dat zijn toekomst heeft verbonden aan de metaverse, wat niet alleen blijkt de uit de naam maar ook in de omvang van de investeringen erin. De vraag is vooral: hoe gaat dat metaverse eruit zien?
De keuze lijkt tussen optimisme en perssimisme. Tussen hoop en afwijzing dus ook. Natuurlijk, de wil om te geloven in door technologie aangedreven maar voor de mens gemaakte oplossingen is groot. Tegelijkertijd blijkt telkens weer het onvermogen van zowel onszelf als de technologie om aan deze verwachting te voldoen. De digitale technologie en daarmee van het internet en dus ook het toekomstige de metaverse heeft dan ook twee gezichten. Aan de hand van vijf thema’s – die onderling ook weer met elkaar zijn verweven zal dit bipolaire karakter van de metaverse worden toegelicht.
1 Virtueel en toch echt
De Romantiek aan het eind van de 18e zag de ongerepte natuur als het absolute goddelijke. Dat was een toevluchtsoord waar de ontheemde mens. Drie eeuwen later, in een gedigitaliseerde samenleving , maakt dit idee van een ‘terugkeer naar de wildernis’ een comeback. Dit keer met offline retraites, digitale detox en een schermtijd-assistent – allemaal ontworpen en verkocht om ons te helpen de stekker uit onze door het scherm geplaagde werkelijkheid te trekken. Uitgerekend op dat moment brak de coronapandemie uit, wat onze afhankelijkheid van technologie alleemaal vergrootte.
Maar de Metaverse bood een nieuwe uitvlucht naar een nieuw en ongerept gebied, de virtuele wereld. Een plaats waar lichamelijkheid overbodig is, de uitdrukkingsmiddelen oneindig zijn en de economische beloningen overvloedig. Een plek om alles te zijn, alles te doen, alles te krijgen en misschien alles te vergeten. Een plek waar onze problemen kunnen verdwijnen en waar we een beter leven zullen opbouwen.
De Romantiek, de offline-beweging en de popularisering van de Metaverse zijn alle drie gebaseerd op de scheiding tussen een slechte en een goede wereld. Slecht is de wereld waarin wij overwegend leven, een wereld vol problemen. De goede wereld daarentegen is een nieuwe wereld waarin we kunnen ontsnappen. Of het nu een terugblik is op de ongerepte natuur, of een vooruitblik op de onontgonnen Metaverse, deze ideologieën bevorderen een pure afwijzing van het heden en een uitwissen van de collectieve verantwoordelijkheid.
Denk aan Caspar David Friedrich’s Wanderer Above the Sea of Fog – een klassiek kunstwerk uit de Romantiek. Dit schilderij toont een aristocratische man die bovenop een berg staat en naar buiten kijkt naar de in mist gehulde bergketens. Hier wordt de mens afgebeeld als een toeschouwer van de natuur. Een wezen dat extern is, in tegenstelling tot geïntegreerd in zijn omgeving. Op dezelfde manier kan de goede, veelbelovende metaverse de huidige mens vervreemden van onze slechte, aftakelende realiteit. Naarmate de metaverse onze wereld verder dematerialiseert, individualisering stimuleert en ons beloont met financiële prikkels, verlicht het onze behoefte om het virtuele met het reële of de goede met de slechte wereld te verzoenen. Net zoals de romantiek de verovering van de onaangeroerde natuur aanwakkert en de digitale detox de commercialisering van de wildernis aanmoedigt, kan de metaverse de zoektocht naar een nieuwe werkelijkheid goedkeuren, terwijl ze ons afleidt van de noodzakelijke handeling om onze bedorven werkelijkheid te herstellen.
Om deze afleiding te weerstaan is het van cruciaal belang dat we ons afvragen of deze ‘goede wereld en slechte wereld’-scheiding een nuttig woordgebruik is om de ontwikkeling van de Metaverse te sturen. Er is geen goede en slechte wereld. Er is wel onze ene wereld, met al zijn wanhoop en beloftes.
Daarom moet de bouw van de nieuwe onlinewereld van de metaverse niet worden gedreven door van escapisme maar door herstel. Projecten die radicale sociaal-politieke structuren simuleren waarvan de lessen het pad kunnen effenen voor systemische revolutie. Projecten die niet afbuigen, maar ons helpen onze misstanden onder ogen te zien, zodat we onszelf kunnen veranderen, en daarmee onze wereld.
2 Vrijheid en toch beperkt
De krachtigste boodschap van de metaverse is de belofte van vrijheid. De vrijheid om je niet langer te hoven conformeren aan een gangbare opvattingen over gender, ras, seksuele geaardheid of welke andere identiteit dan ook. Wij zullen allemaal scheppers en kunstenaar zijn van onze eigen persoonlijkheid. Jammer genoeg is deze keuzevrijheid niet onbeperkt. Je Roblox avatar, Fortnite karakter, digitale kleding of zelfs je NFT aankopen zijn weliswaar een verlengstuk van wie je bent, of wilt zijn. Maar in tegenstelling tot je identiteit is het eigendom van deze digitale objecten relatief. Deze creaties blijven veelal eigendom van de respectievelijke ontwikkelaars, veelal een gamebedrijf of een platform als Facebook of VR Chat.
Een recent voorbeeld van dit broze gevoel van eigendom is een experiment van Moxie Marlinspike, voormalig CEO van de privacy-first berichtenapp Signal. Marlinspike ontwikkelde een nft waarvan de inhoud verandert, afhankelijk van de kijkers. Terwijl de NFT een afbeelding weergeeft op OpenSea, toont hij een andere op Rarible. Op Marlinspike eigen wallet zelfs als een ‘drol’ emoji. Dat kan omdat de voorwaarden van een nft zijn vastgelegd op de blockchain maar bijbehorende inhoud vaak is opgeslagen op private servers. Oftewel: wat van jou is, staat misschien niet altijd tot je beschikking. Het project kreeg nóg een twist: OpenSea verwijderde de nft van Marlinspike, waarna zijn lege wallet de boodschap ‘304 No Content’ afgaf. Marlinspikes creatie verloor zijn virtuele bestaan, terwijl zijn ‘bewijs van bestaan’ onveranderlijk vastlag op de blockchain.
Deze paradox kan worden voorkomen met ‘interoperabele’ technologie waarmee gebruikers van de metaverse hun avatars, nft’s en andere virtuele objecten vrij van de ene naar de andere online-wereld kunnen verplaatsen. Toch is ook deze digitale soevereiniteit voor gebruikers geen altruïstische ontwikkeling. Op macroniveau lijkt het griezelig veel op een gezamenlijke inspanning van platforms om hun gebruikers in de val te lokken door hen een illusie van keuze te geven. Interoperabiliteit geeft ons misschien de vrijheid om van de ene naar de andere wereld van de metaverse te gaan maar het vergroot ook het risico van een opeenhoping van onze data. Dit is de vicieuze cirkel van vrijheid die nieuwe beperkingen oplevert: hoe meer we geven, hoe afhankelijker we worden van het systeem dat ons gegijzeld houdt.
De allereerste stap om deze cyclus te doorbreken is misschien de erkenning van deze impliciete afspraak: geen interoperabiliteit zonder portabiliteit. Dat laatste is de mogelijkheid om onze virtuele gegevens en eigendommen zelf te exporteren én exploiteren. Dat kan maar op één manier: preventieve regelgeving die veilige en onbeperkte ruimtes afdwingt in de metaverse.
3 Geld en macht (en macht en geld)
Op 8 mei 2021 tweette Tony Herrera, een immigrantenactivist en crypto-investeerder, een ontmoedigend bericht: de verkoopprijs van de gewilde nft’s van CryptoPunks met een donkere huid is lager dan die van ‘punks’ met een lichtere huid. Ook vrouwelijke Punks zouden minder waard zijn dan hun mannelijke equivalent. In een reactie zei John Watkinson, medeoprichter van Larva Labs, het bedrijf achter CryptoPunks: “Helaas, aangezien de markt puur gedecentraliseerd is, hebben we geen hefbomen tot onze beschikking om deze rechtstreeks te beïnvloeden.”
Dit maakt duidelijk dat de macht in de metaverse in handen is mensen met geld en rijkdom in de materiële wereld. Dat blijkt eens temeer in Fortnite. In deze videogame – volgens velen een vroege voorloper van de uiteindelijke alomtegenwoordige metaverse – kunnen spelers vechten, verkennen, rondhangen met hun vrienden. Hoewel de game gratis te spelen is, krijgen spelers alleen een set gratis standaard skins om te starten. Om hun uiterlijk te upgraden, moeten gamers in-game skins kopen. Uit onderzoek van journalist Patricia Hernandez bleek dat Fortnite-spelers die het zich niet konden veroorloven om hun uiterlijk te upgraden het doelwit worden van cyberpesten. Beelden hiervan zijn te zien op YouTube, wat vervolgens nog meer hatelijke opmerkingen uitlokt. Er worden zelfs kinderen in elkaar geslagen door klasgenoten omdat ze vechten met standaard skins en minder overwinningen hebben.
De klassenmaatschappij in de metaverse wordt door de aanwezigheid van luxemerken zoals Balenciaga, Louis Vuitton en Moschino. Wat deze tendens extra pijnlijk maakt is dat de gebruikers van de metaverse niet slechts passieve consumenten maar actief bijdragen aan de rijkheid en schoonheid van deze virtuele wereld. Hoe meer de metaverse zal draaien om geld verdienen, hoe groter het systeem van uitbuiting en uitsluiting zal groeien. Zo blijkt ook uit het succes van het spel Axie Infinity.
In dit populaire spel op vechten spelers als Axies, een ’Pokemon-achtig nft-wezen, tegen elkaar. De in-game tokens die zij daarmee verdienen kunnen worden ingewisseld voor een cryptovaluta en vervolgens in lokale valuta. Tijdens de coronazomer van 2021 werd het spelen van Axie Infinity in landen als de Filippijnen en Venezuela een alternatieve bron van inkomsten tot wel duizend euro per maand. Hoewel dit het leven van de individuele spelers zeker zal hebben verbeterd, is deze play-to-earn ontwikkeling ontwrichtend voor de samenleving als geheel.
Zo moet elke speler minimaal duizend euro investeren in drie Axies, wat in de Filippijnen en Venezuela een risicovol-hoog bedrag is. Deze Axies moeten de nieuwe spelers kopen van gevorderde spelers. Deze in-game economie lijkt verdacht veel op een piramidespel, waarbij een voortdurende aanwas van nieuwe spelers de enige manier is om inkomsten te genereren. Vooralsnog is de ‘play-to-earn’-belofte zo sterk dat telkens nieuwe wanhopige speler worden geworven. Maar voor hoe lang nog? En als dit systeem crasht zijn de allerzwaksten die het zwaarst getroffen worden. De ontwikkelaars en uitbaters van deze online-wereld blijven grotendeels buiten schot. De ongelijkheid in de ‘echte’ wereld blijft kortom bestaan in de metaverse.
Maar wat als de metaverse juist een manier zou zijn voor economische herstelbetalingen en experimenten? Ter illustratie: in Napels bestaat de traditie van caffè sospeso, een extra kopje koffie dat iemand reserveert voor een iemand die minder is bedeeld. Een eenvoudige vorm van liefdadigheid maar ook een krachtige daad van gemeenschapssolidariteit. Een leitmotiv voor de makers en bouwer van de metaverse-leiders zou dus kunnen zijn: hoe kunnen het mechanisme van caffè sospeso vertalen naar de virtuele wereld metaverse? Of wie weet zelfs: hoe ziet een basisinkomen eruit in de metaverse?
Lees ook de kwartaal-update met longreads van Your Majesty – Letter of Rejoice
4 Overvloed en schaarste
De verwachting is dat nft’s nieuwe mogelijkheden creëren voor digitale kunstenaars en ontwerpers om inkomsten te genereren. Yat Siu, durfinvesteerder in metaverse-projecten als Decentraland en OpenSea, verwoorde het als volgt: ‘Net als bij het klassieke kapitalisme moedigt dit eigendom innovatie aan door middel van ondernemerschap en het nemen van risico’s, maar in tegenstelling tot het klassieke kapitalisme komt het resultaat alle deelnemende belanghebbenden ten goede.’
Afgaande op het afgelopen hype-jaar voor nft’s kunnen we daar vraagtekens bij zetten. Digitale kunstwerken worden gestolen door crypto-dieven en digitale vervalsers minten frauduleuze nft’s en verdienen aan andermans creaties. Ironisch genoeg is ook deze nieuwe digitale economie vol ouderwetse oplichters en beunhazen.
Aangemoedigd door de belofte van snel geld worden steeds vaker hetzelfde soort kunstwerken aangeboden, lees: gepixelde, cartoonachtige animaties met felle kleuren, al dan niet gegenereerd door algoritmes. Met een gebrek aan originele creativiteit en artistieke zeggenschap hollen de nft’s zich uiteindelijk van binnen uit. Heel 2021 werd er gerept van ‘merk X komt een nft-collectie in enkele minuten uitverkocht ‘ of ‘nft-startup Y krijgt een grote financiering om de toekomst van categorie Z te herdefiniëren’. Zeker, het benadrukt het momentum van nft’s. Maar is ‘uitverkocht in minuten’ hetzelfde als ‘authentieke goedkeuring van de massa’? Het antwoord hangt maar net af aan wie jet het vraagt: een artistieke maker of de speculant?
Bij het verkennen van de het verraderlijke pad van digitaal eigendom, herkomst, beloningen en royalty’s is het belangrijk om nuchter en waakzaam te blijven. Prik door het technocratische jargon heen. Onderzoek ook de eigen motieven bij deelname aan door hypes veroorzaakte transacties. Maar vooral: focus op kwaliteit en originaliteit.
5 Duur en duurzaam
Net als nieuwe technologieën zoals big data of kunstmatige intelligentie draagt ook de metaverse de optimistische – en Romantische – belofte van verlossing. Het is een uitgelezen kans onze grootste problemen op te lossen en onze toekomst te corrigeren. Een belangrijke factor in de belofte voor klimaatbeheersing, inclusiviteit en welvaartverdeling is digitale mode.
Omdat digitale mode alleen digitaal is, stelt digitale mode haar consumenten in staat zich uit te drukken buiten de fysieke grenzen. Digitale mode is niet alleen geliefd vanwege zijn norm overstijgende karakter, maar er wordt ook verondersteld dat het de behoefte aan overconsumptie vermindert, de CO2-uitstoot vermindert en een alternatief is voor snelle mode.
In het DesignMuseum Den Bosch staat nu de expositie Screenwear. Lees de preview: Expositie ‘Screenwear – Exploring Digital Fashion’ maakt virtuele catwalk van Design Museum Den Bosch
Toch moeten er nuances worden geplaatst bij dit techno-optimisme. Zo is de overschakeling van draagbare kleding naar virtual fashion geen no brainer. Daarvoor is de verkoopprijs van digitale mode relatief hoog, al helemaal afgezet tegen de beperkte functionaliteit. Het houdt je niet warm tenslotte. Daarbij, de fantasievolle digitale mode lokt weliswaar een levendige discussie over (fluïde) identiteiten uit. Maar hoe realistisch zijn deze nieuwe verwachtingen? In hoeverre is de grote massa in staat – of misschien zelfs wel bereid – mee te gaan in deze digitale fantasie?
Een ander spanningsveld is het energieverbruik bij gebruik van blockchains. Van het minten van nft’s tot de aanschaf van cryptomuntjes – het verloopt allemaal via een proof of work-systeem waarbij een netwerk van computers puzzel moet oplossen om een transactie te verifiëren. De Ethereum-blockchain gebruikt inmiddels evenveel elektriciteit als heel Libië.
Een mogelijk oplossing is een overstap van proof of work naar proof of stake. Door de veel lagere rekenkracht die daarbij benodigd is, zou het energieverbruik verwaarloosbaar worden. Maar ook hier zit een adder onder het gras. Nadat OPEC-landen in 1973 een olie-embargo afgekondigde voor de VS verviervoudigden daar de benzineprijzen. Als gevolg daarvan was de gemiddelde Amerikaanse auto 50 procent en vliegtuigen 40 procent zuiniger. En als gevolg daar weer van kochten Amerikanen meer en grotere auto’s kopen, waarmee ze grotere afstanden reden. Ook maakten ze nog meer vluchten.
Lees hier over het verschil tussen proof of work naar proof of stake: Ethereum’s Big Switch: The New Roadmap to Proof-of-Stake – CoinDesk
Laat dit een waarschuwing zijn: technische verbetering alleen kan de mensheid niet verlossen van problemen die fundamenteel door ons gedrag worden gecreëerd. De Ethereum-keten kan op een dag buitengewoon energiezuinig worden en digitale mode kan een groot deel van de fysieke productie vervangen maar een duurzame productie en consumptie ervan is daarmee nog niet gegarandeerd.
Hoe nu verder?
Zolang de metaverse nog niet is gerealiseerd is het slechts een manifestatie van collectieve verbeeldingskracht waarbij ons hoop en verlossing worden voorgeschoteld, door de pioniers die aan de basis ervan staan. Zij zijn immers ook de stakeholders. Maar dezelfde verbeeldingskracht stelt ons ook in staat om de toekomst van de metaverse gezamenlijk van koers te veranderen. Mits wij deze wereld kritische tegemoet treden. Daarom dit 5-puntenplan.
1 De metaverse moet een laboratorium zijn voor sociale, economische en artistieke vernieuwing
In plaats van virtuele werelden te zien als nieuwe territoria die moeten worden veroverd en geëxploiteerd, moeten we gebruik maken van de metaverse om een systemische transformatie van de maatschappij.
2 De metaverse moet privacy-veilig en interoperabel zijn
Gebruik van de metaverse moet vrij zijn voorgeprogrammeerde gebruiksmiddelen die het eigendom blijven van bedrijven, zoals avatars, nft’s of digitale mode. Alles wat gebruikers creëren blijft hun eigendom en moet vrij kunnen worden uitgewisseld tussen de verschillende omgevingen in de metaverse.
3 De metaverse moet inclusieve en gelijkwaardig zijn voor alle gebruikers
Bestaande machtsstructuren en rijkdom zullen hoogstwaarschijnlijk de metaverse blijven beheersen. Daarom moeten ontwikkelaars en ontwerpers nadenken over economische mechanismen en beleid die degenen die altijd zijn uitgesloten van de traditionele economie begunstigen en macht geven. Idealiter wordt de metaverse een plek voor herstelbetalingen en een basisinkomen.
4 De metaverse moet vrij zijn van speculatie en kunstmatige schaarste
Verhullend taalgebruik voor economische misleiding en uitbuiting moet worden ontmaskert en verwijderd. Dat is een collectieve opgave, waarbij gebruikers voortdurend elkaars motieven en bevragen en elkaar waarschuwen voor transacties en creaties die drijven op hype.
5 De metaverse is nooit af
Om te voorkomen dat de metaverse stolt in een ongewenste vorm is het cruciaal om voortdurend misstanden worden aangekaart en aangepakt. De metaverse is nooit af en biedt dus voortdurend mogelijkheden om gemaakte fouten recht te zetten.
Tot slot…
De metaverse heeft twee gezichten. Een gezicht is een afspiegeling van de bestaande wereld, met al zijn tekortkomingen en fouten. Het andere verbeeldt een potentieel om oude structuren te veranderen, nieuwe machtsdynamiek in te brengen en vrijheid en creativiteit te stimuleren voor iedereen. Nu is het moment waarop we kunnen besluiten naar welk gezicht we willen kijken.