Elke maand laat Theo Ploeg zijn licht schijnen over de laatste ontwikkelingen in tech – en vooral wat het met ons doet. Vandaag: hoe ‘fringe popcultuur’ op het internet onze huidige onzekere wereld verbeeldt. “Liminal Spaces en backrooms als een achteruitgang naar de toekomst.”

“Dit ziet er normaler uit”, verzucht de hoofdpersoon die we volgen in ‘The Backrooms – Found Footage #2’. Na een eindeloze tocht door lege gangen is er eindelijk iets dat doet denken aan de ‘echte’ wereld: de vage contouren van een woonkamer. De korte film vertelt het verhaal van iemand die verdwaald is in een labyrint van kamers op zoek naar een uitgang. De maker is Kane Parsons, die in nog geen jaar tijd een fantastisch verhaal verzon rond het fenomeen ‘The Backrooms’. Zijn eerste film The Backrooms – Found Footage #1, die hij op zestienjarige leeftijd schoot, is inmiddels al 55 miljoen keer bekeken.

Onzekere wereld

Parsons laat zich inspireren door The Backrooms, een internetfenomeen dat in 2019 ontstond in een 4chan-nieuwsgroep waar beelden werden gedeeld van zogenaamde ‘liminal spaces’, ruimten die vreemd aanvoelen en een onbehaaglijk gevoel geven. Ze staan symbool voor onze huidige, onzekere wereld en worden vooral gedeeld door jongeren. Een foto van een verlaten, gele kantoorruimte kreeg er de omschrijving ‘backroom’. Backrooms werden synoniem voor een eindeloos doolhof van in bleek tl-licht badende lege kantoorruimten die alleen toegankelijk zijn door een onzichtbare barrière te breken. Dat laatste refereert naar ’no-clipping’, een term die gebruikt wordt voor het doorbreken van een ‘fysieke’ grens binnen de grenzen van een computerspel.

Inmiddels zijn liminal spaces en backrooms populair op sociale media, met name op TikTok en YouTube, en zijn er meerdere computerspellen uitgebracht waarbij de speler moet ontsnappen uit een eindeloos doolhof van kamers, vaak opgejaagd door een monster. Het indie-spel Enter The Backroom gemaakt door Justing Kroh en Cosmic Crow Creations is daar een voorbeeld van. Deze internetcultuur is vooral in zwang bij GenZ. Zij zagen de leegstaande kantoorpanden, fabrieken en verlaten winkelcentra die in veel popcultuur van de jaren tachtig en negentig nog vol leven en bedrijvigheid zijn. Het verwerken van deze verloren ruimten in beeldmateriaal is een vorm van nostalgie voor het langzaam uit elkaar vallen van ons kapitalistische cultuur.

Klimaatverandering

Liminal spaces en backrooms borduren op hun beurt weer voort op vaporwave, een internetcultuur die het afgelopen decennium veel sociale media domineerde. In zijn boek Babbling Corpse omschrijft cultuuronderzoeker Grafton Tanner vaporwave als het ronddwalen in een verlaten winkelcentrum op zoek naar de uitgang. Die metafoor past eveneens goed bij The Backrooms. Zij vormen een alternatieve werkelijkheid naast de onze en vormen als het ware een overgang tussen onze huidige onzekere wereld gebouwd op onstabiele systemen én de onzekere toekomst waarvan we ons geen voorstelling kunnen maken. Dwalen door The Backrooms staat symbool voor de zoektocht naar die onzekere toekomst. De monsters die ons er opjagen zijn metaforen voor de grote, oncontroleerbare onzekerheden van deze tijd: oorlog, klimaatverandering, onrechtvaardig kapitalisme.

We kunnen liminal spaces en vaporwave zien als een metafoor voor een generationeel gevoel van ontheemding en onthechting, dat wordt omgezet in een artistieke uiting die aanzet tot denken. Zo biedt deze internetcultuur ons hoop: in plaats van te berusten in het idee dat we ons geen andere wereld kunnen voorstellen dan een kapitalistische, toont ze ons een angstaanjagende en tegelijkertijd spannende andere werkelijkheid waarin de uitgang achter de volgende deur, hoek of afslag kan liggen. Ga je mee op zoek naar de uitgang?

Keep on digging…

Het YouTube-account van Kane Pixels (Kane Parsons) is HIER te vinden: 

De Zweedse ontwerper Simon Stålenhag speelt in zijn visuele verhalen met liminal spaces, zie HIER

Eerder schreef Theo Ploeg dit verhaal over vaporwave: Vaporwave als Tegencultuur: hoe post-nostalgie ons wegleidt uit het lege winkelcentrum dat ons gevangen houdt (2019)

Het boek Babbling Corpse: Vaporwave and the Commodification of Ghosts (2016) van Grafton Tanner is verschenen bij Zer0 Books

Theo Ploeg experimenteert met zijn eigen Studio Hyperspace met speculative design en is als design socioloog verbonden aan Maastricht Institute of Arts.