De expositie ‘Home(Land)’ laat op een empathische manier zien welke rol design kan spelen voor een land in oorlog. Wie deze hoopvolle expositie heeft gemist op de laatste Dutch Design Week, kan van 23 maart t/m 30 april terecht in Gent.

Miljoenen Oekraïners zijn door de oorlog van hun thuis verdreven. De band met hun geboortegrond is abrupt verbroken. Maar waaruit bestaat die band? Wat is eigenlijk een thuisland? Met deze fundamentele vragen zoomt de tentoonstelling Home(Land) niet alleen in op de oorlog in Oekraïne, maar ook op onderliggende thema’s zoals: hoe belangrijk zijn tradities en erfgoed? Wat gebeurt er wanneer oorlog deze fysieke en tastbare verbondenheid met een plek en zijn mensen wegneemt?

Dat zijn de fundamentele vragen die door een interdisciplinaire groep van Oekraïense en Nederlandse creatieve makers, ontwerpers, onderzoekers en wetenschappers is onderzocht. De expositie Home(Land) is van 23 maart t/m 30 april te zien in de tijdelijke locatie van het Designmuseum Gent, dat momenteel vanwege verbouwing is gesloten. Het antwoord wordt gevonden in het bestuderen en opnieuw interpreteren van oude én nieuwe Oekraïense verhalen en rituelen . Door authentieke materiaal, traditionele kennis en lokale vaardigheden uit te wisselen, worden verhalen verteld over wat een (thuis)land – in dit geval Oekraïne – is of kan zijn.

Sense of belonging

De in Nederland wonende Oekraïense designer Dasha Tsapenko en architect Nazar Gresko brachten ontwerpers uit Oekraïne en Nederland samen om na te denken over deze vragen, vanuit de overtuiging dat design nieuwe perspectieven kan aanreiken. De resultaten van deze kennisuitwisseling tonen verschillende duurzame en ethische ontwerppraktijken. Traditionele ambachten en technieken, inheemse grondstoffen en innovatieve kennis over biodesign en duurzame productieprocessen worden hierbij met elkaar verbonden.

Lees de review van DDW 2022: Teleurstellende DDW moet zich opnieuw uitvinden. Maar hoe? Design uit Oekraïne wijst de weg

De verbondenheid met geboortegrond – dat kan een land zijn maar ook een streek die niet specifiek is afgebakend door strikte grenzen – is vaak sterk. Dat kan letterlijk met de grond zijn, die door de opeenvolgende generaties is bewerkt en opgebouwd. Maar het kan ook een ‘sense of belonging’ zijn, verankerd in culturele tradities en ambachtelijke rituelen. Een belangrijk folkloristisch ontwerp uit Oekraïne is de gunya, een enorme overjas, oorspronkelijk gedragen door herders in de Karpaten en op zichzelf al een schuilplaats. Dit traditionele wollen kledingstuk kreeg een remake door Nederlandse en Oekraïense ontwerpers met innovatieve duurzame materialen als schimmels en plantaardige vezels. Aan de hand van de Gunya en alledaagse gebruiksobjecten gemaakt uit lokale Oekraïense grondstoffen, worden verhalen over mensen, (thuis)land en oorlog verteld. 

Biodesign

Het delen van een goed maal met vrienden en geliefden, het drinken van een warme drank uit een favoriete tas, het koken van soep volgens een familierecept, het ruiken van een herkenbare geur of het voelen van een bepaalde textuur – kunnen een manier zijn om je thuis te voelen, waar je ook bent. In dit deel van de tentoonstelling staan alledaagse gebruiksobjecten, gemaakt uit inheemse Oekraïense grondstoffen, symbool voor het begrip ‘thuis(land)’. De gebruikte materialen zijn op een of andere manier iconisch voor Oekraïne. Ze fungeren als katalysatoren voor verhalen over mensen, (thuis)land en oorlog. Oekraïense authentieke ambachten en technieken worden verbonden met innovatieve kennis over biodesign en duurzame productie, in een proces waarbij Oekraïense en Nederlandse ontwerpers kennis uitwisselen en elkaar inspireren.

Een indringend symbool van thuis op Home(Land) is een gedekte tafel. “Dit servies in onafgemaakt omdat de maker ervan als soldaat naar het front is geroepen”, staat er bij een ruw servies. Het is design dat ontroert en tegelijkertijd troost biedt. Het geeft zelfs een suggestie voor hoe als de oorlog straks is afgelopen aan een gezamenlijke wederopbouw kan worden begonnen: met biobased materialen en een verbinding tussen ambachten en innovatie. Maar het onderzoek van de deelnemende ontwerpers gaat niet uitsluitend over Oekraïne maar raakt dieper liggende vragen als: hoe belangrijk zijn tradities en erfgoed? En kan design fungeren als een bindmiddel?

Praktisch

Home(Land) is een project van Dasha Tsapenko, Marjo Van Schaik, Fulco Treffers, Nazar Gresko en Olena Oranska. Met werk van: Basse Stittgen, Charlotte Visser (CHY Pottery), Dasha Tsapenko, Marjo van Schaik, Oksana Denusevuch, Ruslana Goncharuk, Sasha Popruga, Sietske Klooster, Stijn van Aardenne. Vanwege de verbouwing van het Designmuseum Gent is de expositie te zien in Hotel De Coninck, het oude stadspaleis aan de Jan Breydelstraat. Open van donderdag tot zondag 12-18u.