Het zal voor veel ontwerpers en architecten nog even wennen zijn. Maar een van de grote creatieve uitdagingen van het vak liggen in de virtuele omgeving van metaverse. Om deze nieuwe digitale wereld vol te bouwen zijn immers 3D-ontwerpers en architecten nodig. Het mooie is: er zijn nauwelijks creatieve drempels. Al kan metaverse veel meer zijn dan de nieuwe ‘paper architecture’.

Stel je voor, je nodigt je collega’s bij jou thuis uit voor een werkoverleg. Dan ontvang je ze aan een zwevende tafel naast het zwembad, in de schaduw van een enorme gebogen metalen structuur die doet denken aan een sculptuur van Ron Arad of Zaha Hadid. Het schaduwdak boven de tafel zweeft eveneens en completeert een idyllische setting voor deze design-bungalow op een rotsachtige heuvel boven een roze zee. Terwijl je zelf op de bank zit in je driehoog-achter studio in een in Amsterdam-Oost.

Het is geen science fiction maar slechts een kwestie van tijd – heel weinig tijd trouwens. Deze virtuele architectuur is immers vorig jaar al te koop. Het gebouw zelf bestaat niet, althans niet in fysieke vorm. Het is vooralsnog slechts een digitale ontwerptekening. Dit Mars House is ontworpen door kunstenares Krista Kim en werd vorig jaar verkocht als NFT voor bijna een half miljoen euro. Het bestaat uit doorschijnende oppervlakken en is bedekt met magenta en blauwe kleurverlopen, in een berglandschap met een eeuwige zonsondergang. Het moet een meditatieve omgeving zijn, toegankelijk vanaf een computerscherm of mobiele telefoon, als een digitale Zen-tuin, aldus Kim.

Hollywood en crypto-ondernemers

Het is inderdaad een zinsbegoochelend ontwerp. Fraai gemaakt en zeker zeer kunstzinnig. De vraag is alleen: waarom zou iemand zoveel geld betalen voor slechts een computer rendering? Om het te plaatsen in metaverse bijvoorbeeld. Tal van luxemerken, multinationals en beroemdheden haasten zich om virtuele domeinen op te zetten binnen deze nieuwe onlineomgeving. Op Roblox, Decentraland, The Sandbox en andere omgevingen op metaverse organiseren ze evenementen, openen ze bedrijfsfilialen. Maar ook jij kan daar dus een eigen huis neerzetten waar je je collega’s kunt ontvangen voor een meditatief werkoverleg.

Dat onze leefwereld zich steeds meer naar online verplaatst, bleek afgelopen corona-jaar. Bedrijven schakelden massaal over op videoconferenties via Zoom of andere kanalen. Of we het nu leuk vinden of niet – covid-19 heeft onze werkcultuur blijvend veranderd door manier waarop kantoren en vergaderingen zijn ingericht om te gooien. De opkomst van e-commerce is bovendien versneld. De eerste economische pioniers zijn al druk aan het bouwen van een eigen omgeving in metaverses om te kunnen werken, vergaderen en verkopen. Vooralsnog zijn het industrieën als gaming, mode, de kunstwereld, Hollywood en uiteraard crypto-ondernemers die voorop lopen. Maar uiteindelijk zullen ook traditionele bedrijfssectoren volgen.

Om deze nieuwe digitale wereld vol te bouwen zijn 3D-ontwerpers en architecten nodig. Heel veel zelfs. Dat biedt unieke kansen. Sommige architecten hebben de nieuwe kansen al aangegrepen en hebben hun ontwerpgrens verlegd naar de virtuele wereld. Zaha Hadid Architects heeft NFTism gepresenteerd, een virtuele kunstgalerie op  Art Basel Miami die architectuur en sociale interactie in de metaverse onderzoekt.

Een nieuwe creatief speelveld

Architecten worden in de echte wereld met veel beperkingen geconfronteerd, zoals bouwvoorschriften, klimaatomstandigheden, beschikbare grondstoffen en niet te vergeten astronomische bouwkosten. Deze factoren beperken de mogelijke ontwerpoplossingen die kunnen worden aangenomen. In de metaverse kunnen architecten hun creativiteit de vrije loop laten zonder zich zorgen te maken over alle fysieke beperkingen. Think out of the box –  maar dan echt.

Natuurlijk gaat dat niet vanzelf. Ontwerpers en vooral architecten zullen nieuwe vaardigheden moeten aanleren. Niet alleen creatieve skillss, zoals ontwerpen in 3D-programma of andere kleurenleer. (Naast uiteraard de technische vereisten.) Nieuw is ook hoe architeconische ontwerpen een virtuele ervaringen kunnen uitlokken. Architectuur zal nog meer gaan over storytelling en beleving. Je zou het de ‘gamificatie van architectuur’ kunnen noemen. Al klinkt dat te negatief. Zie het als een verrijking.  

Gaming is tenslotte een industrie waar architecten veel mee te kunnen maken hebben. Een spel als als SimCity is een klassieker in het digitaal bouwen van steden. Een nieuwe generatie architecten en stedenbouwkundigen is erdoor op het spoor van hun huidige loopbaan gezet. De stap is uiteindelijk maar klein tussen spelen en professioneel ontwerpen met software als Blender, 3Ds Max, etc. Het zijn dan ook vooral jonge architecten die met deze eigentijdse skills hun voordeel kunnen doen in metaverse.

Archigram in de sixties

Daarbij is het een geweldig platform. Voor de al eerder genoemde de Pritzker-prijs winnende architect Zaha Hadid geldt dat de meeste van haar ontwerpen in de eerste 25 jaar van haar carrière niet werden gebouwd. De avant-gardistische architectengroep Archigram, opgericht in het begin van de jaren 60, liet zich weliswaar inspireren door technologie om een nieuwe gebouwsoorten te creëren. Het bleef bij hypothetische gebouwen die bewogen, schitterden in het donker of door de gebruikers veranderd konden worden. Nooit gerealiseerd en toch wereldberoemd.

Metaverse kan voor jonge architecten die toegankelijke en democratische plek zijn om hun ideeën direct aan de hele wereld te profileren. Om de ladder in een traditioneel kantoor te beklimmen kan het jaren duren voor je eindelijk volwaardig aan de tekentafel mag zitten – als je niet daarvoor op een glazen plafond bent gestuit. Metaverse biedt gelijke en ook overvloedige kansen aan opkomende en ontwerpers  met een geslacht, ras, leeftijd, seksuele geaardheid, nationaliteit of wat dan ook maar afwijkt van de norm.

Ook meer gevestigde architecten biedt metaverse een mogelijk om het onbenutte potentieel in de eigen hun digitale archieven te ontginnen. Aan elke ontwerpwedstrijd of opdracht waaraan ze meededen was er altijd maar één winnaar. Dus ligt er nog een digitale wereld aan architectuur op computerdrives. Die kan nieuw leven worden ingeblazen in de metaverse om zo deze verborgen creativiteit met de wereld te delen. De meeste ontwerpen blijven voor altijd op papier staan – of in meer moderne termen: op de harde schijf. Metaverse kan een mogelijkheid zijn om deze ideeën nieuw leven in te blazen. Voorwaarde is natuurlijk wel dat de digitale prullenbak niet wordt omgekieperd maar dat deze kan wordt aangegrepen om ook daadwerkelijk nieuwe creaties te maken. Maar dat was tenslotte een drijfveer om architect te worden, toch?