Het afgelopen jaar moet zwaar zijn geweest voor Frank van der Salm. Immers, de Rotterdamse fotograaf/kunstenaar werkt in grote steden over de hele wereld, vooral in Azië, de VS, Europa en de Golfstaten. Aanvankelijk schoot hij vooral landschappen maar inmiddels vooral stedenbouw en architectuur. En dan vooral de architectuur die steeds nadrukkelijker onderdeel is van onze beeldcultuur. Met zijn abstracte foto’s van iconische gebouwen in talloze wereldsteden toont hij een ontluisterend beeld een consumptiegerichte en inwisselbare architectuur.

Maar het afgelopen jaar is goed besteed door Van der Salm met het maken van het boek NOWHERE – Imagining The Global City, (uitgeverij Paradox) waarin hij een kwart eeuw fotografie bundelt. De lancering gaat vergezeld van een expositie in het Fotomuseum in Rotterdam. Het boek is vormgegeven door Irma Boom, die daarbij de vrije hand kreeg om los te gaan op zijn werk. Het resultaat is een ongelooflijk spannend boek van 368 pagina’s met meer dan 240 foto- en videowerken. De essays van Shumon Basar (VK), Aaron Betsky (VS) en Urs Stahel (CH) verbinden fotografie, design, architectuur en filosofie. De vuistdikke pil is straks verkrijgbaar met drie verschillende covers. Een preview van het boek kun je hier zien: NOWHERE book launch (slices.co)

Videowall met kunstmatige intelligentie

De blikvanger op de gelijknamige expositie NOWHERE – Imagining The Global City in het Fotomuseum is een videowall van stedelijke dimensies, aangestuurd door kunstmatige intelligentie. Met behulp van deze technologie haalt de projectie op een experimentele manier onderliggende verbanden tussen zijn werk van de afgelopen vijfentwintig jaar naar boven. Achter de muur, die de tentoonstellingszaal radicaal in tweeën deelt, is een selectie van zo’n vijftien originele foto- en videowerken te zien. Deze wisselt iedere vijf weken van samenstelling. 

Boek en expositie NOWHERE tonen een wereld waarin Instagrammability voorop staat: waarin de ontworpen werkelijkheid wordt gedicteerd door het verleidelijke beeld dat er (later) van kan worden gemaakt, in dienst van de globaal opererende ‘big business’. De herkenbaarheid van het gebouw in fotografie is belangrijker geworden dan de fysieke ervaring ervan. De beeldcultuur als scheppende kracht voor de nieuwe werkelijkheid.

• Lees ook de LONGREAD: Waarom Instagram funest is voor design! En wat is daar aan te doen?

Instagrammable architectuuriconen

Van der Salm becommentarieert deze ontwikkeling met beelden – soms ondersteboven – die de werkelijkheid bevragen. Of hij zoomt in op details. Een saaie parkeergarage wordt dan opeens een spannend en fijnmazig raster, een monsterlijk flatgebouw krijgt een meditatief minimalisme van repeterende ramen, sommige donker en andere juist verlicht. Ook een veelgebruikte techniek is een gebouw of detail scherp stellen terwijl de omgeving vaag is. Bijna manipulatief stuurt hij zo de beleving van de kijker. Zo tonen zijn foto’s, waar ze ook zijn gemaakt, telkens dezelfde antiseptische schoonheid en verbeelden een denkbeeldige wereldstad die plotseling overal lijkt te zijn en tegelijkertijd nergens: zowel now here als nowhere. 

Mensen ontbreken dan ook grotendeels in de klinische maar toch sfeervolle fotografie van Van der Salm. Dat geeft de foto’s een tijdloze uitstraling – ook een sense of place ontbreekt. NOWHERE dus. Tegelijkertijd is er een enorme spanning voelbaar; alsof het leven elk moment weer in volle hevigheid kan terugkeren in deze levenloze metropolen. De mens is weldegelijk NOW HERE. Ze zijn weliswaar niet zichtbaar maar hun aanwezigheid is letterlijk tastbaar in de gebouwen.