All

Een roerloos lichaam dat theatraal op de trappen ligt van een Romeinse villa aan de drukke Ocean Drive in Miami. Verderop ligt een dode duif, geraakt door een afgeketste kogelscherf. Een voorbijganger doopt nog snel een modeglossy in de verse plas bloed. Dat allemaal wordt vastlegt door een paparazzi, die zijn foto vervolgens voor 30 duizend  dollar verkoopt. Zo sterft Gianni Versace op 15 juli 1997 voor zijn protserige palazzo. Als in een moderne opera van Verdi.

Het is een vanzelfsprekend begin van The Assassination of Gianni Versace, een aflevering van de Netflix-serie American Crime Story. Zijn leven was een film tenslotte. Of het allemaal ook precies zo is gegaan? Wie weet. Zelfs het motief van de dader is nooit opgehelderd. Was deze Andrew Cunanan een afgewezen minnaar of een krankzinnige fantast? Daarbij, de werkelijkheid heeft nu eenmaal slingers nodig soms. Precies wat Versace beoogde met zijn expressieve creaties. De scène bevat in elk geval alle ingrediënten van het leven van de excentrieke couturier. Meeslepend drama en toch ook glorieuze grandeur, overgoten met een vette saus van passie en mateloosheid. En niet te vergeten seks.

De expositie Gianni Versace Retrospective is nu te zien in het Groninger Museum (T/m zondag 7 mei 2023).

Genderfluïde

Kortom, reden genoeg om dit najaar naar het Groninger Museum af te reizen voor de expositie Gianni Versace Retrospective. Te zien zijn naast de talloze outfits, accessoires, stoffen en tekeningen ook zijn interieur en filmopnames van de legendarische shows in de jaren negentig, zijn glorietijd. Dit jaar is het precies een kwart eeuw geleden dat hij werd vermoord, op precies 50-jarige leeftijd bovendien. Maar de echte aanleiding is dat zijn invloed op het modebeeld nog steeds zichtbaar is.

Vraag mensen naar Versace en de reacties lopen sterk uiteen. “Ordinair” en “schreeuwerig” liggen het meest voor de hand. Wat ook kan: “glitter en glamour” en “feestelijk” of juist “over the top”. Maar ook “vrolijk”, “verleidelijk” of en “lekker geil”. Oftewel, de creaties van roepen sterke emoties op. Versace’s rokken zijn dan ook het kortst, zijn decolletés het diepst. Jurken hebben hoge splits en strakke silhouetten die het lichaam volgen. De mannenhemden vallen tot de navel open, broeken bollen op in welvend kruis door de overmatige bandplooien en jasjes hebben extreme kragen en brede schouderpartijen. Alsof deze vormtaal nog niet overdadig genoeg is, grossiert het modehuis in bontgekleurde patronen als tijgerprints of rococo-krullen, gouden paletten en glimmende knopen en pluizige bont of glanzend leer, bijvoorkeur van een slang of alligator. Alles wat nu fout is maar toen, in de jaren negentig, een brutale noviteit was.

Sex sells

Met zijn mode  overbrugt Versace de kloof tussen de geslachten. Hij bevrijdt de man van het saaie uniformiteit van het grijze pak met stropdas. Ook de man kan flair en sex appeal hebben. Hoewel zijn kleding de manlijke lichaamsbouw accentueert, vergroot Versace clichématige vrouwelijke eigenschappen uit, zoals zwoel en gracieus maar ook broeierig en aanstellerig. Met deze genderfluïde creaties is hij zijn tijd ver voorbij. Veelzeggend is dat sommige mannenstukken tegenwoordig in trek zijn bij vrouwen als vintage items.

Sex sells is ook de leidraad in zijn vrouwencollecties. Veel creaties zijn op het randje, en soms er ook over. De grens is dun tussen de vrouw verheffen tot een sterke en onafhankelijke persoonlijkheid of haar juist neerhalen als een sekssymbool dat haar aanzien uitsluitend ontleedt aan haar fysiek. Zelf zei Versace over deze dubbelzinnigheid dat hij “big dresses for big egos” ontwerpt. Inderdaad verheft hij met de jurk waarmee Liz Hurley in 1994 naast Hugh Grant over de rode loper loopt, deze ontluikende actrice tot een wereldster. De open zijsplit van het zwarte niemendalletje wordt met zilveren veiligheidsspelden bijeen gehouden. ‘That dress’ wordt een mode-icoon en la Hurley een Hollywood-coryfee. Het is een van de weinige kledingstukken met een eigen lemma op Wikipedia.

Milanees palazzo

Bij zijn dood in 1997 is Giovanni Maria Versace een van de meest gevierde modeontwerpers. Zijn modehuis heeft hij dan uitgebouwd tot een mondiaal concern met 140 eigen winkels en 1200 verkooppunten en een jaarlijkse omzet van bijna een miljard euro. Naaste haute couture voet het een prét-à-porter collectie, een jeanslijn en parfums ook een interieurcollectie met gordijnen, serviesgoed en kussens. Hij bezit zowel een monumentale villa aan het Comomeer en een palazzo in Milaan met fijnbesnaarde kunst als een penthouse in New York en mansion in Miami-Beach vol marmer en goud.

Niet gek voor een verlegen jochie dat weliswaar arm maar ook ‘tussen de jurken’ opgroeit in de zuid-Italiaans plattelandsregio Calabrië waar zijn moeder op bestelling Franse couture namaakt. De glamour daarvan fascineert hem mateloos en al snel heeft hij een eigen vrouwelijke klantenkring voor wie hij kleding maakt. In 1972 vertrekt hij naar Milaan om zijn geluk te beproeven. Nadat hij bij diverse ateliers de kneepjes van het vak leert, start hij in 1978 zijn eigen huis, met oudere broer Santo als zijn financiële rechterhand en jongere zus Donatella als zijn muze.

Picasso’s en Warhols.

Zijn eerste inspiratiebron is de Romeinse cultuur, als een hommage aan het antieke schoonheidsideaal. Dat begint al met de keuze van het logo: een met slangen omringde medusakop uit de Griekse mythologie. Tot op de dag van vandaag prijkt het opzichtig op T-shirts en jasjes of als zijkant van oversized zonnebrillen. Hij ontwikkelt een brede kennis van kunstgeschiedenis en architectuur; bij zijn dood laat hij een kunstcollectie na van 50 miljoen euro, waaronder veel Picasso’s en diverse Warhols. Al deze invloeden brengt hij samen in een opwindende mix van popart, Afrikaanse prints en prikkelende thema’s als bondage en SM. Ondertussen zijn de kledingstsukken vernuftig geconstrueerd uit sierlijke coupures met grensverleggende combinaties van materialen, iets dat nog wel eens over het hoofd wordt gezien door de expressieve uitstraling.

Op zijn hoogtepunt begin jaren negentig is Versace een creatieve wervelwind die de tijdgeest als geen ander aanvoelt. Zijn stijl wordt de verbeelding van het individualistische ik-tijdperk van Reaganomics en nieuwe rijken. Met terugwerkende kracht zou je Versace de eerste influencer kunnen noemen. In 1991 introduceert hij eigenhandig een nieuwe pikorde in de mode-industrie als hij de finale van de show van wintercollectie door de vier absolute topmodellen Linda Evangelista, Christy Turlington, Naomi Campbell en Cindy Crawford laat lopen. Hier schrijft hij modegeschiedenis met de manifestatie van het fenomeen ‘supermodel’.

Lady Di

Met gevoel voor publiciteit – en ingefluisterd door Donatella – weet hij het grote geld en grote ego’s aan zich te binden. Prince, Grace Jones en Lady Di behoren tot de vaste clientèle van Versace, met Elton John als absolute grootafnemer. Dankzij Donatella wordt Versace populair onder filmsterren omdat zij gratis jurken aanbiedt voor Oscaruitreiking en Met-gala’s. Gaandeweg zal Donatella ook steeds meer bij het ontwerpproces betrokken raken en zal het modehuis na zijn dood – zeer succesvol – voortzetten. Maar het handmatige vakmanschap van haar broer zal zij nooit evenaren. Vooruitstrevend is Versace dan ook al jaren niet meer, al blijft het geliefd bij de sterren.

Uiteindelijk ontstijgt de bijdrage van Gianni Versace aan de populaire cultuur de modewereld. Met zijn openlijke homoseksualiteit heeft hij een belangrijke bijdrage in de acceptatie van de LHBT+ gemeenschap. Met zijn levenspartner Antonio D’Amico vormt hij een graag gezien powerkoppel in de internationale partyscene. Maar nog belangrijker, hij weet als geen ander de hoge en lage cultuur te verbinden – de Klassieke schoonheid vermengt hij met de glitter en glamour van videoclips en glossy’s. Zijn naam is daardoor voor eeuwig verbonden met primaire driften als macht en begeerte maar ook vreugde en seks. Gianni Versace is meer dan mode. Hij is in alle opzichten larger than life.