In de 13de editie van DesignDigger LIVE spraken makers en onderzoekers over NFT’s in Pakhuis de Zwijger. Zijn NFT-platforms de kunstmarkt van de toekomst? En wat gebeurt er in deze wereld? Jeroen Junte sprak met: Web3-analist HLX, Monika Kackovic van de UvA, Frank Tjepkema van Studio Tjep, datavisualisator Nadieh Bremer en Larix Kortbeek van Random Studio.

De NFT maakte in 2021 een stormachtige opkomst door. Waarna deze storm in de loop van 2022 weer ging liggen. Maar wat is eigenlijk een NFT? Veel mensen denken als eerste aan CryptoPunks en knullige aapjes die voor oneindige bedragen door de digitale snelweg stromen. Maar dat is niet het hele verhaal. NFT’s zijn feitelijk digitale echtheidscertificaten, gekoppeld aan het werk van een maker. Unieke tokens, die via de blockchain verhandeld worden. Soms hebben die de vorm van een eenvoudige cartoon, maar ook zijn er artistieke animaties, afbeeldingen en andere objecten.

Kijk hier het volledige programma in pakhuis de Zwijger:

Een hype die op z’n retour is?

Een digitale handtekening – als het om kunst en design gaat is een accurate beschrijving van de NFT. Want hoewel iedereen een afbeelding kan copy-pasten, heeft alleen de bezitter van de NFT de bragging rights, zoals één van de gasten opmerkt. Een van de vragen centraal staat in deze editie van DesignDigger Live is: zijn NFT’s een hype of een hoax? De experts aan tafel zijn het erover eens: NFT’s zijn geen hoax, maar waren wél een hype – al zijn ze die fase inmiddels ontgroeid.

De avond wordt afgetrapt door Web3-analist HLX, vanavond aanwezig onder zijn digitale alias. Als een beursanalist op RTL Z geeft hij inzicht in what’s hot and what’s not in NFT’s. Begin dit jaar ging er ongeveer 1,5 miljard dollar per maand om in de wereld van NFT’s. Inmiddels is dat bedrag teruggelopen tot ‘slechts’ 150 duizend euro per maand, een keldering die een duikvlucht nam sinds de val van cryptobeurs FTX. Maar wanneer je niet kijkt naar de hoogte van de transacties, maar juist naar het aantal, dan blijkt de afname veel minder groot. Er wordt dus nog volop gehandeld op de digitale kunstmarkt, maar met minder exorbitante bedragen. En dat rustige vaarwater biedt de nodige ademruimte voor reflectie, experiment en onderzoek.

Blingbling en phygitals

Eén van de onderzoekers die zich in NFT’s verdiept is Monika Kackovic van de UvA. Met haar team onderzocht de assistant-professor Creative Industries & Cultural Entrepeneurship  het ecosysteem achter enkele platforms: SuperRare, de digitale kunstmarkt van cryptomunt Ethereum, en Foundation, een niche-platform waaraan je alleen op uitnodiging mag deelnemen. Wat blijkt: zo’n NFT-bazaar verschilt qua cultuur niet eens zoveel van de traditionele kunstmarkt. Ook digitaal tref je een relatief klein netwerk van ‘ons kent ons’, met nauwe banden tussen kunstenaars en verzamelaars. En wat betreft demografie spiegelt het platform de fysieke kunstwereld. Overwegend man, woonachtig in de VS of in Europa, en gemiddeld 42 jaar oud. In tegenstelling tot de economisch gedreven reputatie van NFT’s, is het commitment van de gebruikers opvallend: zij zeggen er primair voor de kunst en de kunstenaars te zijn, en niet persé voor het financiële gewin.

Maar wat wordt er zoal aangeboden – gemint in NFT-jargon – op deze platforms? Het is een bonte mengelmoes aan experimentele kunst, waarbij de grenzen van het nieuwe medium worden opgezocht. “Voor mij zijn NFT’s de ultieme plek waar kunst, economie en technologie elkaar raken”, zegt ontwerper Frank Tjepkema daarover. “Het geeft me de kans om autonoom werk te maken. Er heerst complete vrijheid, veel dynamiek en direct contact met klanten, wat ik zelf heel belangrijk vind.” Eén van zijn werken is LOGOS, een project dat zich begeeft op het snijvlak van fysieke en digitale kunst. Het werk bestaat uit de draagbare ketting BlingBling, een gouden crucifix die is opgebouwd uit merklogo’s. De koper ontvangt naast dit fysieke object een NFT met een animatie, waarin de logo’s rondvliegen, een crucifix vormen en vervolgens langzaam tot as verworden. Het symboliseert hoe wij ons als mens laten verleiden door dure ‘blingbling’, maar dat al die poespas ook maar vergankelijk is, en die ons misschien zelfs ten gronde kan brengen.

Digitaal verval

Een andere kunstenaar die de NFT gebruikt als autonome uitlaatklep is Nadieh Bremer, sterrenkundige turned datavisualisator. Ze heeft inmiddels enkele collecties uitgebracht. Hierin vertaalt ze data uit de blockchain naar vormen die in grootte en kleur de waarde van de transacties verbeelden. Samen vormen ze hypnotiserende, digitale kunstwerken als eerbetoon aan de blockchain.

het project Erode, ontwikkeld door Random Studio, illustreert feilloos dat het werken met NFT’s een artistieke praktijk is die langzaam maar zeker op de radar komt van de gevestigde orde. Deze NFT-collectie werd dit jaar genomineerd voor een Dutch Design Award. Elke keer dat deze NFT’s van eigenaar wisselen, eroderen ze. Het strakke, digitale beeld waarmee ze worden gemint, wordt na elke verkoop steeds minder scherp. Uiteindelijk blijft slechts een abstract, vormeloos object over. Zo krijgt een unieke karaktereigenschap van de fysieke omgeving – het verval – ook een rol in de digitale wereld.

Uit deze DesignDigger LIVE -editie blijkt in ieder geval dat NFT’s een hype waren maar geen hoax zijn. En dat NFT’s een spannende speeltuin vormen voor makers, is duidelijk. Maar hoe hándig ze zijn, dat moet nog blijken.

NFT als de nieuwe ‘oude meester’

Interessant is dat meerdere projecten die ter sprake komen met zo’n destructief thema spelen. Ook de NFT’s van kunstenaars Banksy en Damien Hirst worden genoemd. Hirst liet zijn kopers een kunstwerk aanschaffen dat deels fysiek, deels NFT was. Na een tijdje kregen de eigenaars de keuze: behoud je de NFT, of het fysieke werk? Een deel van de fysieke werken werd uiteindelijk daadwerkelijk opgeofferd en dus verwoest. Het roept interessante vragen op over de status van digitale kunst ten opzichte van fysieke kunst. Monika Kackovic: “In de traditionele kunstmarkt weten we ongeveer welke kwaliteitscriteria mensen hanteren om een kunstwerk te selecteren. Maar voor NFT’s weten we dat nog niet zo goed.” Kan een NFT in de toekomst misschien ook een ‘oude meester’ worden, net als een traditioneel werk?

Misschien interessanter is kijken naar andere toepassingen waarvoor deze technologie kan worden ingezet. Denk aan het gebruik van NFT’s voor het beveiligen van gegevens in de zorg, het waarmerken van een diploma of het gebruik van een NFT als toegangsticket voor een event. Er zitten wel wat haken en ogen aan het breder toepassen van NFT’s. Zo is het grotendeels nog steeds een energieslurpende technologie en is de sociale, gedecentraliseerde potentie van de blockchain nog niet volledig benut.

Uit deze DesignDigger LIVE -editie blijkt in ieder geval dat NFT’s een hype waren maar geen hoax zijn. En dat NFT’s een spannende speeltuin vormen voor makers, is duidelijk. Maar hoe hándig ze zijn, dat moet blijken.