JAPAN
De verstilde schoonheid van Japans design is meer dan een stijl. Het is verankerd in de volksaard en je ziet het dan ook in beeldende kunst, mode, kalligrafie of een theeceremonie en het verleidingspel van de geisha. Wat dit zorgvuldig gestileerde minimalisme gemeen heeft, is de poging om de essentie van een voorwerp – door Japanners omschreven als ki – te verbeelden. Vandaar dus dat streven naar eenvoud en harmonie.
Al even ‘Japans’ is een diepe verbondenheid met de natuur , wat weer een onuitputtelijke inspiratiebron is voor de perfecte harmonie. Er is een uitgesproken voorkeur voor pure en ongerepte materialen. En dat hoeft niet per se soepel zijde, glanzend bamboehout of doorschijnend rijstpapier te zijn. Waar anders dan in Japan oogt een gebouw als twee gevouwen vellen papier die aan elkaar zijn gelijmd, zoals de creaties van architect Tadao Ando.
Dat ‘Made in Japan’ een synoniem is voor hightech elektronica is een grove vergissing. De monozukuri oftewel ‘de kunst van het maken’ staat er nog steeds in hoog aanzien. Voor traditioneel aardewerk of ambachtelijk houtsnijwerk worden grif tienduizenden euro’s betaald. Maar inmiddels werkt de traditionele maakindustrie graag samen met internationale ontwerpers, waaronder ook veel Nederlanders. Dit moderne design uit Japan voorziet de eeuwenoude traditie met een vleugje kosmopolitisch grandeur. Maar onveranderd is de verstilde schoonheid.
TOP 3 MERKEN
Karimoku New Standard
Al meer dan 70 jaar produceert Karimoku meubels van hoogwaardig eikenhout en lokale soorten uit de eigen bossen. In 2009 lanceerde de fabrikant de frisse collectie New Standard met meubels van jonge Japanse en Europese ontwerpers, waaronder Scholten & Baijings. De duurzame collectie (de fabriek staat naast het bos en voor elke boom die wordt gekapt wordt een nieuwe geplant) is speels en avontuurlijk maar toch stijlvol en dus toch harmonieus. Dit Japans design voor beginners is zeer succesvol; Karimoku New Standard is inmiddels het bekendste Japanse meubelmerk – buiten Japan, dat wel.
Japan Creative
Niet echt een merk maar meer een platform om traditionele Japanse bedrijven te koppelen aan avontuurlijke ontwerpers uit het buitenland. Een soort Droog maar wel verfijnd en zonder de concepten. Dit heeft bijzondere producten opgeleverd, waaronder een ragfijn ijzeren waterketel van de metaalwerkers van Oigon, ontworpen door Japan-freak Jasper Morrison.
Maruni
Ook Maruni maakt duurzame meubels uit een eigen bos. De collectie is klassieker en feitelijk meer Japans dan die van Karimoku New Standard. Al slaat de Hiroshima collectie, vernoemd naar de geboortestreek van de oprichter, ook buiten Japan goed aan. Deze collectie van Naoto Fukasawa (wéér hij!) uitstraling is sereen en tijdloos.
DE DUURZAME PIONIER
Shigeru Ban pionierde al met circulaire gebouwen van hout en karton toen de hippe recycle-architecten van nu nog uit een plastic kinderbeker dronken. Voor de Zwitserse kartonfabrikant WB Form ontwierp Shigeru Ban een meubelcollectie, aanvankelijk voor zijn eigen huis en de tafels en stoelen hebben dan ook een aangename no-nonsense uitstraling.
DE WEGBEREIDER
Shiro Kuramata (1934 – 1991) is de eerste Japanse ontwerper met voet aan de Europese grond als hij in 1977 de S-Cabinet voor Cappellini ontwerpt, een smalle ladenkast die sierlijk als een S omhoog golft. Later volgens succesvolle voor het ontwerpplatform Memphis, waarin hij ranke Japanse vormen combineert en postmoderne materiaal-extravaganza. Zo maakt hij een doorzichtige stoel van plexiglas waarin bloemknoppen zweven; deze Miss Blanche (1988) wordt in 2015 geveild voor bijna 300 duizend euro. Maar zijn meest iconische werk is de How High The Moon, een geometrische gaasstoel voor Vitra.
ARITA 2016
Japans aardewerk is wereldberoemd. Toch daalden de verkoopcijfers alleen maar. De collectieve aardewerkindustrie van de vooraanstaande porseleinregio Arita besloot de handen ineen te slaan en een eigentijdse collectie uit te brengen waaraan meer dan veertig bedrijven deelnamen. Vervolgens werden er twintig Europese en twitnig Japanse geselecteerd om een eigentijdse collectie te ontwerpen. De artdirector van dit waanzinnige Arita 2016 project zijn het Nederlandse duo Scholten & Baijings en Teruhiro Yanagihara. De subtiele collectie van deze Japanse ontwerper sneeuwde wat onder bij het Nederlandse geweld maar is wonderschoon.
MUJI
Misschien wel het meest ‘ki’ van al het Japans design zijn de huishoud-, reis- en kantoorartikelen van het warenhuis Muji – de Japanse HEMA zou je kunnen zeggen. Met dat verschil dat de 7000-plus producten van een wonderschone eenvoud en uiterst functioneel zijn, en bovendien betaalbaar. Het merk (sinds 1980) heeft een anticonsumptie boodschap; zo worden geen plastic verpakking gebruikt, zijn de kleuren beperkt en voert het een no logo policy. Niets mag afleiden van de essentie, niet waar. Een echte Muji klassieker is het witte T-shirt met een wit rubbervlak op borsthoogte om je eigen logo te tekenen. Het warenhuis heeft inmiddels volgers of mujirers met een religieuze fanatisme. Een minpunt: Nederland is zo’n beetje het enige land waar het stijlvolle no-nonsense Muji-design nog niet verkrijgbaar is. De webshop levert slechts een beperkte selectie producten en het dichtstbijzijnde filiaal is in Düsseldorf.
DE SUPERSTERREN
Naoto Fukasawa
Misschien wel de bekendste en meest invloedrijke nog levende Japanse ontwerper. Naast meubels voor grote merken als Vitra en B&B Italia is hij adviseur bij MUJI en oprichter van het het elektronicamerk plusminuszero. Misschien wel zijn meest elementaire ontwerp is de aluminium stoel Deja Vu voor het Italiaanse label Magis. Vier poten, een zitting en een rugleuning. Zo simpel kan schoonheid zijn.
Nendo
Achter de succesvolle ontwerpstudio Nendo schuilt Oki Sato (1977). Naast de ‘klare lijn’ hanteert hij een droge humor, die zijn ontwerpen vriendelijk maken. Opvallend is ook de manische productiviteit: hij heeft inmiddels meer dan 400 onweerstaanbare producten ontworpen in zijn studio’s in Tokio en Parijs. De Gaku voor Flos is niet alleen een lamp maar ook een stilleven. Een bloemstukje in een lijst uitgevoerd in één simpele zwarte outline.
Tokujin Yoshioka
Bij Tokujin Yoshioka versmelten natuur, techniek en kunst met elkaar in meubels die betoveren en verleiden. Deze alleskunner ontwerpt meubels, interieurs en fabelachtige kunstinstallaties. Niet voor niets verkoos het Amerikaanse tijdschrift Newsweek hem tot een van de 100 meest invloedrijke Japanners. De Moon Chair (Moroso) houdt het midden tussen de Panton Chair en de plastic kuipstoel van Eames. Maar dan rank en tegelijkertijd massief.
